W lipcowe popołudnie, we wrocławskiej siedzibie Stowarzyszenia Odra-Niemen odbyło się spotkanie z Marią Ciupalską, prezes Polskiej Macierzy Szkolnej z Buenos Aires. Gość specjalny przedstawił bieżącą sytuacje Polaków w Argentynie.
Rozmowy dotyczyły edukacji, działania zespołów ludowych, współpracy z ostatnimi polskimi kombatantami mieszkającymi w Buenos Aires. To było inspirujące spotkanie, otwierające współpracę pomiędzy Stowarzyszeniem Odra-Niemen a polonijnymi organizacjami z Argentyny. Maria Ciupalska przyniosła ze sobą plik materiałów o Polonii Argentyńskiej. Prezentujemy te informacje poniżej.
Historia
Dramatyczne dzieje polityczne narodu polskiego sprawiły, że miliony Polaków w XIX i XX wieku opuściło ojczyznę, szukając schronienia w innych krajach. Charakter i zakres emigracji polskiej do Argentyny w XIX wieku zależał w głównej mierze od sytuacji gospodarczej i politycznej Polski. Na ogół emigranci traktowali swój pobyt w Argentynie jako przejściowy, licząc na powrót do kraju. Jednak większość z nich, mimo tęsknoty za rodzinnymi stronami, na zawsze pozostała na emigracji, uznając obcy kraj za nową ojczyznę
(źródło: historia.org.pl)
W 1926 roku, w odpowiedzi na apel stołecznego Towarzystwa Wolna Polska, do Buenos Aires zjechali przedstawiciele 13 argentyńskich towarzystw polonijnych z różnych miast. Wspólnie i jednogłośnie ustalono utworzenie Związku Towarzystw i Organizacji Polskich „Do Polski” w Argentynie. Głównym zadaniem związku (Federacja Polskich Organizacji) było wzmocnienie struktur polonijnych organizacji i szeroko pojęta działalność społeczna. Związek prowadził schronisko dla polskich emigrantów, jadłodajnię, zapewniał najbiedniejszym Polakom opiekę stomatologiczną i lekarską.
Jak jest teraz?
Obecna Polonia Argentyńska posiada własną nieruchomość, Dom Polski, zabytkowy budynek w eleganckiej dzielnicy Palermo, w stolicy Buenos Aires. W Domu Polskim działa Związek Polaków w Argentynie, zrzeszający 33 organizacje np.:
– Polska Macierz Szkolna,
– zespoły taneczne (ZpiT, Nasz Balet),
– Związek Harcerstwa Polskiego,
– Stowarzyszenie Polskich Kombatantów,
– Polonijna Organizacja Nauczycieli w Argentynie,
– Stowarzyszenie Polskich Studentów,
– Stowarzyszenie Kulturalne Argentyńsko-Polskie
– Biblioteka Polska im. Ignacego Domeyki.
W Argentynie działa też Polska Misja Katolicka w miejscowości Martin Coronado. (źródło PMS w Argentynie)
Argentyna to państwo o bardzo licznej Polonii. Szacuje się, że jest to grupa około 500 tys. osób, która w większości utraciła znajomość języka polskiego z powodu asymilacji. W Argentynie Polonia zamieszkuje głównie Buenos Aires oraz prowincję Misiones (Posadas, Obera, Wanda). Mniejsze polskie skupiska występują również w Rosario, Cordobie, Santa Fe, Mendozie i Comodoro Rivadavia. Polonia Argentyńska nie ma statusu mniejszości narodowej
(źródło www.msz.gov.pl).
Powstanie Polskiej Macierzy Szkolnej w Argentynie
Pod koniec lat 40. do Argentyny przybyła wielka fala polskiej emigracji złożona z byłych kombatantów z okresu II wojny światowej. Była to grupa około 16 000 osób. Większość to żołnierze i ich rodziny. W Argentynie chcieli stworzyć miejsca nauczania języka polskiego, kultury i historii polskiej.
Grupa założycielska, którą tworzyli: Mieczysław Kruszewski, Anna Walentynowicz, Marek Cząstkiewicz, Maria Bychowiec, otworzyła w 1947 roku Polską Macierz Szkolną (PMS). Była to organizacja na całą Argentynę wspierająca inne polskie organizacje. PMS realizowała nauczanie języka polskiego, a od 1953 roku zaczęła dodatkowo organizować kolonie letnie dla uczniów, które wzmacniały edukację i integrację środowiska. Przez wiele lat prowadzono takie projekty nie tylko dla uczniów, ale też dla całych polskich rodzin.
Od lat PMS organizuje coroczne akademie obchodów Święta Narodowego Trzeciego Maja. Dawniej z powodu wielkiej liczebności Polonii z Buenos Aires odbywały się one w Teatrze Colegio Guadalupe na przeciwko kościoła polskiego. W ostatnich latach te patriotyczne wydarzenia obchodzi się w Domu Polskim. PMS organizuj też Kaziuka, Dzień Dziecka, Mikołajki dla najmłodszych. Wieloletnim prezesem PSM, polskim nauczycielem, koordynatorem wielu zadań edukacyjnych, był Kazimierz Warzyca. Był także jednym z inicjatorów PONA – Polonijnej Organizacji Nauczycieli w Argentynie.
Obecnie PMS działa jako sekcja Związku Polaków w Argentynie, ma swoją siedzibę w Buenos Aires, w Domu Polskim przy ulicy Jorge Luis Borges 2076, w dzielnicy Palermo. Prowadzone są tam zajęcia językowe dla dzieci, młodzieży i dorosłych, a także od 2020 roku kursy zdalne na różnych poziomach nauczania. Polska Macierz Szkolna kontynuuje działalność edukacyjną i upowszechniania polskiej kultury na terenie Argentyny .
(źródło: PMS w Argentynie)
Główne problemy i potrzeby Polonii Argentyńskiej
Z punktu widzenia relacji z krajem pochodzenia, istotnym problemem jest brak znajomości języka polskiego, którym posługuje się niewielki procent potomków Polaków. Utrudnia to dostęp do polskiej kultury, do poznawania współczesnej Polski. Brakuje dopływu młodzieży do polonijnych organizacji. Ponadto dużym utrudnieniem dla Polonii jest spora odległość Argentyny od Polski. Sama podróż w obecnych czasach, jak na argentyńskie warunki, okazuje się bardzo kosztowna. Uniemożliwia to bezpośredni i częsty kontakt z Polską i jej współczesną rzeczywistością. Brak napływu nowych fal emigracji w ostatnim półwieczu spowodował też pewien zastój w budowaniu polskiej tożsamości.
Podobnie jak w innych krajach, nauka w PMS znacznie się różni od polskiego systemu edukacji. Nauczanie języka polskiego w Argentynie odbywa się przede wszystkim w szkołach sobotnich. Uczniowie przychodzą do szkoły raz w tygodniu na kilka godzin. Dzieci są na różnym poziomie znajomości języka polskiego, a większość z nich nigdy nie słyszała go wcześniej (w środowiskach rodzinnych już nie mówi się po polsku, ponieważ rodzice to osoby z piątego, a nawet szóstego pokolenia polskich emigrantów).
Głównym problemem PMS jest dostęp do nowoczesnych podręczników. Taka sytuacja utrudnia pracę nauczycieli, gdyż uczniowie w obecnych czasach potrzebują innych, nowych narzędzi do przyswajania wiedzy. Pedagodzy obok nauki języka polskiego, przybliżają także polską kulturę, historię, geografię, a te materiały wymagają treści współczesnych, różnorodnych, stymulujących, wspierających polską edukację prowadzoną w Argentynie. (źródło: PMS w Argentynie)
Zdjęcia pochodzą ze strony Związku Polaków w Republice Argentyńskiej (UPRA)- https://www.upranet.com.ar/
Podsumowanie
Stowarzyszenie Odra-Niemen od 14 lat współpracuje z polskimi kombatantami z różnych stron świata. To ta grupa na początku poznała nas z polskimi organizacjami działającymi w lokalnych środowiskach. Od tego czasu szukamy polskich śladów na świecie, nawiązujemy nowe kontakty. Poznajemy historię i losy Polaków rozsianych w różnych krajach. Mamy nadzieję, że 2023 rok będzie początkiem współpracy z nowymi polskimi partnerami z Argentyny.
