Polscy kryptolodzy, Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki, na zawsze zapisali się w historii dzięki złamaniu kodu Enigmy. Ich praca miała ogromne znaczenie dla aliantów podczas II wojny światowej, a ich pamięć jest kultywowana w licznych miejscach na całym świecie poprzez pomniki i tablice pamiątkowe.
Polska
Jednym z najbardziej znanych miejsc upamiętnienia polskich kryptologów jest Bydgoszcz, rodzinne miasto Mariana Rejewskiego. W sercu tego miasta, u zbiegu ulic Gdańskiej i Śniadeckich, znajduje się Ławeczka Mariana Rejewskiego. Ten odlew w brązie autorstwa Michała Kubiaka, osadzony na granitowej płycie, został odsłonięty 14 września 2005 r. To jedno z wielu miejsc w Bydgoszczy, które honoruje Rejewskiego – w mieście można również znaleźć tablice pamiątkowe na kamienicy przy ul. Wileńskiej 6, gdzie urodził się i mieszkał do 1923 r, oraz na ścianie I LO, dawniej Państwowego Gimnazjum Klasycznego, do którego uczęszczał.
W Poznaniu, gdzie kryptolodzy rozpoczęli swoje przełomowe prace, w 2007 r. odsłonięto Pomnik Kryptologów autorstwa Grażyny Bielskiej-Kozakiewicz i Mariusza Kozakiewicza. Pomnik ten stanowi symboliczne uznanie dla ich pracy i wkładu w bezpieczeństwo międzynarodowe. Również w Poznaniu, w holu Collegium Minus Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, znajduje się tablica upamiętniająca złamanie kodu Enigmy przez Rejewskiego, Zygalskiego i Różyckiego, odsłonięta w 1983 roku.
Z kolei Warszawa, jako stolica kraju, także obfituje w miejsca pamięci poświęcone polskim kryptologom. Na pl. Marszałka Józefa Piłsudskiego znajduje się tablica upamiętniająca ich osiągnięcia. Kolejna tablica znajduje się przy ulicy Mickiewicza 20, gdzie Rejewski spędził część swojego życia oraz przed Instytutem Matematycznym PAN przy ulicy Śniadeckich. W Lesie Kabackim, w pobliżu dawnego tajnego ośrodka dekryptażu, również znajduje się tablica pamiątkowa.
Wrocław również upamiętnił kryptologów. W Zespole Szkół Teleinformatycznych i Elektronicznych znajduje się rzeźba przedstawiająca polskich kryptologów oraz tablica pamiątkowa. Te miejsca edukują młode pokolenia o ważnych postaciach w historii Polski i ich wpływie na świat.
Fotografia: Marcin Meducki, CC BY-SA 4.0
Wielka Brytania
Nie tylko Polska oddaje hołd swoim wybitnym kryptologom. W Bletchley Park, brytyjskim centrum dekryptażu, gdzie kontynuowano pracę nad Enigmą, odsłonięto tablicę pamiątkową w 2002 r. W Londynie, w Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej oraz w kościele św. Andrzeja Boboli, znajdują się tablice upamiętniające ich wkład. Tablica w kościele została odsłonięta w listopadzie 2019 r., podkreślając znaczenie ich pracy dla aliantów.
Francja
W południowej Francji, w mieście Uzès, w 2005 r. odsłonięto tablicę pamiątkową, która przypomina o działalności polskich kryptologów na tym terenie. Warto również wspomnieć o tablicy znajdującej się na terenie Centrum Operacji Powietrznych w Warszawie, odsłoniętej w 70. rocznicę przekazania aliantom dokumentacji Enigmy.
Świadectwa uznania dla polskich kryptologów
Wszystkie te miejsca są świadectwem ogromnego szacunku i wdzięczności, jakie społeczeństwo polskie i międzynarodowe żywi dla Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego. Ich praca nad złamaniem kodu Enigmy nie tylko skróciła II wojnę światową, ale również uratowała niezliczone życia. Upamiętniające ich tablice i pomniki są trwałym znakiem ich heroizmu i intelektualnej potęgi, które na zawsze pozostaną w pamięci przyszłych pokoleń.
