Polacy na Islandii

Islandia jest krajem niewątpliwie intrygującym. Jej „odizolowane” położenie, surowe warunki klimatyczne i przepiękna rzeźba terenu przyciągają co roku tysiące turystów, pragnących na własne oczy poznać uroki wyspy. Ciekawym może być też fakt, że to właśnie na dalekiej Islandii żyje obecnie największa polska mniejszość na świecie, a historia masowej emigracji Polaków na Islandię rozpoczęła się 20 lat temu.

Polacy na Islandii – historia emigracji do 1989 r.

            Z punktu widzenia Polski, emigracja Polaków na Islandię ma charakter znikomy, a znacznie większy odpływ Polaków zauważyć można w kierunku innych europejskich państw. Sytuacja jednak wygląda inaczej, jeśli spojrzymy na nią z perspektywy Islandii – małego kraju wyspiarskiego, którego populacja  wynosi 387 758 osób (dane z początku 2023 r.)¹, w którym mieszka około 25 tys. Polaków, co przekłada się na około 7% społeczeństwa².

            Zdecydowany szczyt emigracji Polaków na Islandię nastąpił po 2004 r., gdy Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Jednakże Polacy pojawiali się na wyspie już wcześniej, choć zjawisko to miało znacznie mniejszą skalę. Początków relacji polsko-islandzkich można się upatrywać już w roku 1924, gdy podpisana została umowa o współpracy handlowej pomiędzy rządami obydwu państw³. W latach późniejszych polska placówka dyplomatyczna w Reykjaviku została zamknięta (aż do 2008 4.)⁴, to ponowne ożywienie kontaktów polsko-islandzkich nastąpiło w latach 60. XX w., gdy Islandyczycy byli zatrudniani do prac remontowych w polskich stoczniach⁵. Sprzyjało to nawiązywaniu pierwszych kontaktów, które z pewnością nie pozostawały bez znaczenia dla późniejszych dróg emigracyjnych pomiędzy Polską a Islandią.

Krajobraz Islandii, źródło: https://pixabay.com/pl/photos/islandia-g%C3%B3ry-kirkjufell-wodospad-1768744/

            Kolejna migracyjna „intensyfikacja” relacji nastąpiła w latach 80. XX w. W 1982 r. w Islandzkiej Orkiestrze Symfonicznej zatrudniony został Szymon Kuran – polski skrzypek i kompozytor, który w kolejny latach zainicjowały przyjazdy kolejnych polskich muzyków na Islandię⁶. Również w 1982 r. na Islandię przybyła grupa 26 polskich uchodźców, których obecność związana była z wybuchem stanu wojennego w Polsce. Choć osobom tym zapewniono zakwaterowanie, pracę oraz bezpłatne kursy języka islandzkiego, to większość z nich po kilku latach opuściła wyspę⁷. W 1984 r. na Islandii pojawiły się polskie siostry karmelitanki bose, których obecność do dziś odgrywa istotną rolę w społeczeństwie islandzkim (i to nie tylko wśród polskiej mniejszości)⁸.

Emigracja po zmianach ustrojowych

            Moment upadku komunizmu i przemian ustrojowych był w pewnym sensie przełomowy dla polskiej emigracji na Islandię, co związane było ze zwiększoną swobodą podróżowania. Nadal Polacy potrzebowali zarówno wizy, jak i pozwolenia na pracę na Islandii, jednakże nie zniechęcało ich to przed wyjazdami na wyspę. Już w samym 1990 roku. na Islandię przybyło 146 Polaków, pomiędzy rokiem 1987 a 1991 liczba Polaków na wyspie uległa trzykrotnemu zwiększeniu (ze 122 do 521)⁹.

            Prawdziwe apogeum polskiej emigracji na Islandię nastąpiło jednak po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, a szczególnie po 2006 r., gdy po dwuletnim okresie przejściowym rynek pracy na Islandii został otwarty dla obywateli nowych państw członkowskich UE. W ciągu roku liczba migrujących na Islandię Polaków zwiększyła się o 81%¹⁰.

            W znacznej części przypadków, powody emigracji Polaków na Islandię były czysto ekonomiczne  (choć niektórzy wyjeżdżali także z przyczyn osobistych czy kulturowych)¹¹. Nie bez znaczenia był nagły wzrost gospodarczy Islandii oraz popyt na pracowników budowlanych. Polska migracja na Islandię wyhamowała jednak wraz z kryzysem gospodarczym 2008 r.¹²  Ponowny napływ Polaków na Islandię rozpoczął się 2017 roku, gdy w krótkim czasie liczba polskich imigrantów zaczęła rosnąć w bardzo dynamicznym tempie¹³. Obecnie Polacy są najliczniejszą mniejszością narodową Islandii i choć oficjalne liczby mówią o około 25 tys. osób mieszkających na wyspie, to nie uwzględniają one pracowników delegowanych (którzy okresowo mogą jeszcze bardziej zwiększać liczbę Polaków na Islandii) ani Polaków z islandzkim paszportem¹⁴.

Życie społeczne Polaków na Islandii

            Najliczniejsza grupa Polaków zamieszkuje stolicę Islandii – Reykjavik. Oprócz tego duże skupiska polskiej ludności znaleźć można w miejscowościach takich jak Keflavíku, Hafnarfjörður oraz Reyðarfjörður. Duża część obywateli Polski podejmuje się na Islandii pracy fizycznej (przemysł ciężki – huta aluminium, przemysł budowlany), choć coraz więcej Polaków pracuje także w innych zawodach.

            W kilku kościołach na Islandii odprawiane są Msze święte w języku polskim. Władze Islandii zgodziły się także umożliwić polskim dzieciom naukę języka polskiego w szkołach¹⁵. Od 2008 r. w Reykjaviku działa także Polska Szkoła im. Janusza Korczaka, którą prowadzi Stowarzyszenie Przyjaciół Polskiej Szkoły. Od samego początku jej istnienia uczęszczało do niej około 60 uczniów (klasy 1-3 oraz jedna klasa gimnazjalna). W rok 2011 placówka poszerzyła swoją ofertę edukacyjną o nauczanie na poziomie przedszkolnym i licealnym, a sama liczba uczniów wzrosła do 180 osób¹⁶.

Msza Polska, źródło: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/molly-krasnodebska-polonia-na-islandii

1. M. Adamsdóttir, Islandia odnotowuje największy przyrost ludności w historii, portal RÚV Polski wiadomości, źródło: https://www.ruv.is/polski/2023-03-09-islandia-odnotowuje-najwiekszy-przyrost-ludnosci-w-historii (dostęp: 29.04.2024). ↩︎
2. M. Krasnodębska, Polonia na Islandii, portal Wszystko, co najważniejsze, źródło: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/molly-krasnodebska-polonia-na-islandii/ (dostęp: 29.04.2024). ↩︎
3. TRAKTAT HANDLOWY I NAWIGACYJNY pomiędzy Polską a Islandją podpisany dnia 22 marca 1924 r. (zatwierdzony ustawą z dnia 25 lipca 1924 r. – Dz. U. R. P. Nr 72, poz. 701). ↩︎
4. A. Wojtyńska, Historia i charakterystyka migracji z Polski do Islandii, Migracje Civitas, źródło: https://migracje.civitas.edu.pl/migracje/images/pdfy/Historia%20i%20charakterystyka%20migracji%20z%20Polski%20do%20Islandii.pdf, dostęp (29.04.2024). ↩︎
5. Tamże. ↩︎
6. Tamże. ↩︎
7. Tamże. ↩︎
8. M. Krasnodębska, Polonia na Islandii… poz. cyt. ↩︎
9. A. Wojtyńska, Historia… poz. cyt. ↩︎
10. Tamże. ↩︎
11. K. Tworek, Motywy migracji i typy migracyjne –przypadek polskich emigrantów na Islandii, Migracje Civitas, źródło: http://www.migracje.civitas.edu.pl/migracje/images/pdfy/Motywy%20migracji%20i%20typy%20migracyjne.pdf (dostęp: 29.04.2024). ↩︎
12. A. Wojtyńska, Historia… poz. cyt. ↩︎
13. M. Wrotniak, Inwazja Polaków na Islandię [TAM MIESZKAM], portal Bankier.pl, źródło: https://www.bankier.pl/wiadomosc/Inwazja-Polakow-na-Islandie-Tam-mieszkam-7604745.html (dostęp: 29.04.2024). ↩︎
14. Tamże. ↩︎
15. M. Krasnodębska, Polonia na Islandii… poz. cyt., ↩︎
16. Szkoła Polska w Reykjaviku, źródło: www.szkolapolska.is (dostęp: 20.04.2024). ↩︎

Bibliografia:

1. Adamsdóttir M., Islandia odnotowuje największy przyrost ludności w historii, portal RÚV Polski wiadomości, źródło: https://www.ruv.is/polski/2023-03-09-islandia-odnotowuje-najwiekszy-przyrost-ludnosci-w-historii (dostęp: 29.04.2024).
2. Krasnodębska M., Polonia na Islandii, portal Wszystko, co najważniejsze, źródło: https://wszystkoconajwazniejsze.pl/molly-krasnodebska-polonia-na-islandii/ (dostęp: 29.04.2024).
3. Szkoła Polska w Reykjaviku, źródło: www.szkolapolska.is (dostęp: 20.04.2024).
4. TRAKTAT HANDLOWY I NAWIGACYJNY pomiędzy Polską a Islandją podpisany dnia 22 marca 1924 r. (zatwierdzony ustawą z dnia 25 lipca 1924 r. – Dz. U. R. P. Nr 72, poz. 701).
5. Tworek K., Motywy migracji i typy migracyjne –przypadek polskich emigrantów na Islandii, Migracje Civitas, źródło: http://www.migracje.civitas.edu.pl/migracje/images/pdfy/Motywy%20migracji%20i%20typy%20migracyjne.pdf (dostęp: 29.04.2024).
6. Wojtyńska A., Historia i charakterystyka migracji z Polski do Islandii, Migracje Civitas, źródło: https://migracje.civitas.edu.pl/migracje/images/pdfy/Historia%20i%20charakterystyka%20migracji%20z%20Polski%20do%20Islandii.pdf, dostep (29.04.2024).
7. Wrotniak M., Inwazja Polaków na Islandię [TAM MIESZKAM], portal Bankier.pl, źródło: https://www.bankier.pl/wiadomosc/Inwazja-Polakow-na-Islandie-Tam-mieszkam-7604745.html (dostęp: 29.04.2024).