Od Ameryki Północnej przez Europę aż po Australię, Polacy tworzą dynamiczne, zintegrowane społeczności, które pielęgnują tradycje, kulturę i język swoich przodków. Dzięki niezłomnemu duchowi, przedsiębiorczości i oddaniu sprawom narodowym, Polonia odgrywa ważną rolę w kształtowaniu tożsamości narodowej i promowaniu pozytywnego wizerunku Polski za granicą.
Polonia, licząca obecnie około 21 milionów osób, jest jedną z największych diaspor na świecie. Jak doszło do tego, że tak wielu Polaków opuściło mieszka poza swoim krajem?
Wielka Emigracja
Polskie fale emigracji zaczęły się już pod koniec XVIII wieku i były związane z wydarzeniami politycznymi. Zwolennicy konfederacji barskiej, a później Konstytucji 3 maja, musieli opuścić kraj w obawie przed represjami. Następne fale emigracji wywołane były klęskami powstania listopadowego oraz styczniowego. Szczególnie istotna była emigracja po upadku powstania listopadowego, gdy ok. 9 tysięcy osób, głównie szlachty, opuściło Polskę.
Najwięcej emigrantów udało się do Francji, ale mniejsze grupy znalazły schronienie w Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Belgii, Turcji, Włoszech, a także w Ameryce. Emigracja ta, mimo że liczebnie niewielka, miała ogromne znaczenie dla przetrwania polskości. Wobec braku możliwości prowadzenia życia politycznego w kraju, na emigracji wykuwano koncepcje dotyczące przyszłości Polski. We Francji działały stronnictwa polityczne i osoby takie jak książę Adam Jerzy Czartoryski. Tam również narodziła się współczesna polska kultura – to stamtąd tworzyli Chopin, Mickiewicz, Krasiński, Słowacki i Norwid.
Emigracja ekonomiczna w XIX wieku
Kolejna większa fala emigracji była wynikiem rewolucji przemysłowej. Pod koniec XIX wieku setki tysięcy bezrolnych chłopów opuszczało ziemie polskie w poszukiwaniu pracy. Głównym kierunkiem była Ameryka Północna, gdzie ok. 1,9 miliona Polaków osiedliło się, tworząc polskie dzielnice w metropoliach i zakładając nowe miasta. Mniejsze grupy kierowały się do Ameryki Południowej, głównie do Brazylii i Argentyny, a także do Niemiec, gdzie Polacy stanowili istotną siłę roboczą w Zagłębiu Ruhry.
Dwudziestolecie międzywojenne
Odrodzona Polska była państwem biednym, więc w tym okresie emigracja miała charakter głównie ekonomiczny. Władze dostrzegały potencjał emigracyjny w kontekście tworzenia polskich kolonii zamorskich. Mimo spadku zainteresowania Stanami Zjednoczonymi jako celem emigracji, wzrosło znaczenie Kanady i Argentyny. Szacuje się, że w latach 1918-1938 z kraju wyjechało około 2 milionów ludzi, z czego spora część wróciła do Polski.
Druga Wielka Emigracja
Okupacja niemiecka oraz sowiecka na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej doprowadziły do kolejnej fali emigracji. Po klęsce 1939 r. wielu żołnierzy i cywilów wyjechało walczyć o wolną Polskę. Ponadto deportacje do ZSRR objęły około 350 tysięcy ludzi, z których część pozostała na Wschodzie, a część opuściła Związek Sowiecki z Armią Andersa. Po wojnie, w skutek przesunięcia granic i postanowień konferencji Wielkiej Trójki, poza granicami Polski znalazło się ok. 2,5 miliona obywateli II RP. Główne ośrodki drugiej Wielkiej Emigracji to Londyn, Paryż i Bonn.
Emigracje w czasach PRL
W czasach PRL również dochodziło do emigracji, choć na mniejszą skalę. Umowa z RFN dotycząca „łączenia rodzin” umożliwiła wyjazd setkom tysięcy Polaków. Antysemicka nagonka po 1968 r. oraz represje po wprowadzeniu stanu wojennego doprowadziły do emigracji politycznej i ekonomicznej. W ostatnim dziesięcioleciu istnienia PRL kraj opuścił milion ludzi, w tym około 10 tysięcy emigrantów politycznych.
Ku wolności przemieszania się
Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. otworzyło nowy rozdział w historii polskiej emigracji. Liczba emigrantów wzrosła z 750 tysięcy w 2004 r. do ponad 2 milionów w 2017 r. Najwięcej Polaków osiedliło się w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Holandii i Irlandii.
Polonia powstała w wyniku burzliwych wydarzeń, które zmuszały Polaków do opuszczania ojczyzny z powodów politycznych, ekonomicznych i społecznych. Każda z fal emigracji miała swoje unikalne przyczyny i konsekwencje, a Polonia odgrywała i nadal odgrywa bardzo ważną rolę w kształtowaniu tożsamości narodowej oraz podtrzymywaniu więzi z ojczyzną. Dziś Polonia jest świadectwem siły i determinacji Polaków, którzy mimo trudności potrafili przetrwać i rozwijać się na obczyźnie.
