Polacy w NASA

NASA, czyli Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej Stanów Zjednoczonych jest instytucją, która od lat pobudza wyobraźnię pasjonatów kosmosu na całym świecie. Z Agencją związani byli i są najlepsi światowi naukowcy, którzy mieli swój niebagatelny wpływ na eksplorację przestrzeni kosmicznej. Wśród tych wybitnych jednostek nie brakowało i nie brakuje Polaków, którzy z NASA związani byli praktycznie od samego początku jej istnienia.

NASA

NASA, czyli Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej, to największa organizacja zajmująca się eksploracją kosmosu na świecie. Zatrudnia prawie 18 tysięcy osób i dysponuje rocznym budżetem przekraczającym 25 miliardów dolarów. Jej historia sięga 1958 roku, kiedy to zastąpiła działający od 1915 roku Narodowy Komitet Doradczy ds. Aeronautyki (NACA)¹. Agencja zasłynęła wieloma pionierskimi osiągnięciami – jako pierwsza umieściła człowieka na powierzchni Księżyca, wysłała sondę poza granice Układu Słonecznego, a obecnie planuje załogową misję na Marsa. W realizacji tych spektakularnych celów oraz licznych projektów badawczych od lat uczestniczą także Polacy.

Pierwsi Polacy w NASA

Jednym z pierwszych był Stanisław Rogalski, wybitny inżynier i konstruktor lotniczy, który wyemigrował do Stanów Zjednoczonych w 1949 roku. Pracując w zakładach Grummana, odegrał kluczową rolę w projektowaniu pojazdu księżycowego używanego w programie Apollo². Z kolei Werner Ryszard Kirchner, pilot i chemik specjalizujący się w paliwach rakietowych, przyczynił się do sukcesu kapsuły Apollo oraz paliwa dla lądownika księżycowego. Po misji Apollo 11 Neil Armstrong i Edwin Aldrin, pierwsi ludzie na Księżycu, osobiście wyrazili mu wdzięczność za jego wkład. W kolejnych latach Kirchner został w NASA ekspertem od wahadłowców kosmicznych³.

Do grona Polaków, którzy współtworzyli sukcesy programu Apollo, należał także Eugeniusz Lachocki. Po wojennych przejściach, które zawiodły go do Kazachstanu, a następnie na Zachód z Armią Andersa, wyemigrował do USA w 1953 roku. W NASA zaprojektował zasilacze do statków Apollo, które wyróżniały się niezawodnością⁴. Dzięki temu powierzono mu opracowanie systemów zasilania także dla promów kosmicznych w ramach programu STS⁵.

Wojciech Rostafiński

Kolejnym Polakiem, który w latach powojennych związał się z NASA, był Wojciech Rostafiński – wnuk znanego botanika Józefa Rostafińskiego. Zanim jednak trafił do amerykańskiej agencji kosmicznej przebył trudną drogę przez wojenne zawirowania (m.in. brał udział w powstaniu warszawskim). Po wojnie wyjechał do Belgii, a stamtąd – w 1953 r. – trafił do USA⁶. Tam kontynuował swoją edukację i niebawem uzyskał doktorat na Colombia University⁷. Niedługo później rozpoczął swoją karierę w NASA, gdzie dołączył do zespołu zajmującego się badaniami nad systemami rakietowymi. Specjalizował się w konstrukcji sprężarek osiowych i pomp wykorzystywanych w silnikach rakietowych, które odpowiadały za przepływ tlenu niezbędnego do pracy silników w warunkach próżni. Jego prace obejmowały także rozwój napędu pomp na ciekły wodór i tlen, a dodatkowo prowadził własne badania dotyczące fal głosowych⁸.

To właśnie Wojciech Rostafiński, wraz z Eugeniuszem Lachockim zostali uhonorowani w Alei Zasłużonych w badaniach kosmosu (Space Walk of Fame). Obok nich znaleźć można nazwisko jeszcze jednego Polaka – Mieczysława Bekkera. Nie był on jednak pracownikiem NASA – działał w General Motors, jednakże kierował zespołem, który zwyciężył ogłoszony przez NASA konkurs na skonstruowanie pojazdu księżycowego. Pojazd stworzony przez zespół Polaka to Lunar Rovin Vehicle – był używany podczas trzech lotów na Księżyc w ramach programu Apollo⁹.

Lata 70.

Po kilku dekadach w NASA zaczęli pojawiać się kolejni Polacy – tym razem przedstawiciele młodszego pokolenia. Jednym z nich był dr Alexander Nawrocki, absolwent Politechniki Łódzkiej. W latach 70. wyemigrował do Francji, a następnie do Kanady, gdzie rozpoczął pracę w Kanadyjskiej Agencji Kosmicznej. To właśnie wówczas udało mu się nawiązać kontakty z inżynierami NASA. Wkrótce otrzymał propozycję pracy w USA jako specjalista od robotyki. Jego kompetencje sprawiły jednak, że szybko został głównym inżynierem, a jego prace dotyczyły istotnych projektów (m.in. odpowiadał za pierwszy lot kosmiczny po katastrofie statku Challenger)¹⁰.

Dr Nawrockiego uznać można za postać nietuzinkową. Jego wiedza specjalistyczna obejmuje sztuczną inteligencję, uczenie maszynkowe, technologie VR/AR/XR, G5 oraz robotykę. Nawrocki, poza pracą w NASA, przewodniczył wielu komitetom technicznym, prowadzi także wykłady na uczelniach wyższych (m.in. Kolegium Wojskowym w Saint-Jean-sur-Richelieu w Quebec. Oraz w École Polytechnique w Montrealu)¹¹.

Polacy w NASA w XXI wieku

W XXI w. również nie zabrakło w NASA polskich naukowców. Prof. Krzysztof Górski zasilił w 2003 r. zespół Laboratorium Napędu Odrzutowego – laboratorium badawczego NASA, które odpowiada za loty bezzałogowe (w tym misje łazików marsjańskich). Do zadań prof. Górskiego należy m.in. obserwacja wielkoskalowej struktury wszechświata, badanie mechanizmu powstawania galaktyk oraz mikrofalowego promieniowania tła. Do jednych z jego największych osiągnięć zaliczyć można realizację pionierskiej analizy danych zgromadzonych przez sztucznego satelitę COBE¹². Prof. Górski był także jednym z najbardziej kluczowych członków misji Plank, dzięki której udało się skonstruować precyzyjne mapy kosmicznego promieniowania tła. Za swoje zaangażowanie w ten projekt prof. Otrzymał w 2020 roku Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej¹³.

Poza prof. Górskim w NASA obecnie pracują także inni Polacy. Jednym z nich jest dr Marcin Witek, zajmujący się detekcją aerozoli atmosferycznych. Dane te wykorzystywane są w prognozach pogody i symulacjach klimatycznych. W Laboratorium NASA pracował także inny Polak, dr Łukasz Sterczewski, który przybył najpierw na letni staż jako doktorant, a następnie odbył dwuletni staż podoktorski. W NASA zajmował się m. in. spektroskopią – bardzo precyzyjną techniką służącą do wykrywania substancji świadczących o obecności życia we wszechświecie¹⁴.

Innym polskim członkiem NASA jest Artur Chmielewski (syn rysownika Henryka J. Chmielewskiego, znanego jako „Papcio Chmiel), który pracuje tam jako manager misji kosmicznych. Chmielewski pracował m.in. w misji Galileo na Jowisza, misji Cassini na Saturna oraz prowadzonej wraz z europejskimi partnerami misji Rosetta, podczas której udało się osadzić lądownik na komecie¹⁵.

1. NASA, Wikipedia, wolna encyklopedia. Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/NASA (dostęp: 18.12.2024). ↩︎
2. Polacy zapisali się w historii NASA. Nadal biorą udział w podboju kosmosu, Portal WPROST.PL, źródło: https://www.wprost.pl/nauka-sladami-kopernika/11665399/polacy-zapisali-sie-w-historii-nasa-nadal-biora-udzial-w-podboju-kosmosu.html (dostęp: 14.12.2024). ↩︎
3. Kirchner Werner Richard, Giganci Nauki, źródło: https://gigancinauki.pl/gn/biogramy/84512,Kirchner-Werner-Ryszard.html (dostęp: 18.12.2024). ↩︎
4. K. Wilk, Eugeniusz Lachocki, Klub Astronomiczny Almukantarat, źródło: https://almukantarat.pl/wiedza/eugeniusz-lachocki/, dostęp (18.12.2024). ↩︎
5. Polacy zapisali się w historii NASA… poz. cyt. ↩︎
6. Tamże. ↩︎
7. Wojciech Rostafinski, Wikipedia, wolna encyklopedia, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Rostafi%C5%84ski (dostęp: 17.12.2024). ↩︎
8. Polacy zapisali się w historii NASA… poz. cyt. ↩︎
9. Tamże. ↩︎
10. Tamże. ↩︎
11. Zarząd Fundacji, Akademia Robotyki, źródło: https://www.akademiarobotyki.org/zarzad-fundacji/ (dostęp: 18.12.2024). ↩︎
12. Polacy zapisali się w historii NASA… poz. cyt. ↩︎
13. Tamże. ↩︎
14. Tamże. ↩︎
15. Tamże. ↩︎

Bibliografia

• Kirchner Werner Richard, Giganci Nauki, źródło: https://gigancinauki.pl/gn/biogramy/84512,Kirchner-Werner-Ryszard.html (dostęp: 18.12.2024).
• NASA, Wikipedia, wolna encyklopedia. Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/NASA (dostęp: 18.12.2024).
• Polacy zapisali się w historii NASA. Nadal biorą udział w podboju kosmosu, Portal WPROST.PL, źródło: https://www.wprost.pl/nauka-sladami-kopernika/11665399/polacy-zapisali-sie-w-historii-nasa-nadal-biora-udzial-w-podboju-kosmosu.html (dostęp: 14.12.2024).
• Wilk K., Eugeniusz Lachocki, Klub Astronomiczny Almukantarat, źródło: https://almukantarat.pl/wiedza/eugeniusz-lachocki/, dostęp (18.12.2024).
• Wojciech Rostafinski, Wikipedia, wolna encyklopedia, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Rostafi%C5%84ski (dostęp: 17.12.2024).
• Zarząd Fundacji, Akademia Robotyki, źródło: https://www.akademiarobotyki.org/zarzad-fundacji/ (dostęp: 18.12.2024).