Kostaryka – niewielkie państwo w Ameryce Środkowej, o którym z pewnością każdy z nas słyszał, ale mało kto wie o niej coś więcej. Wydawać się może nam ono odległe – zarówno lokalizacyjnie, jak i kulturowo. Tymczasem ciekawostką jest, że jednym z prezydentów Kostaryki był człowiek o polskim nazwisku – syn pochodzącej z radomszczyzny lekarki. Kim dokładnie był Teodoro Picado Michalski i jak wyglądało jego burzliwe życie?
Kostaryka – mały kraj o burzliwej historii
Położona w samym sercu Ameryki Środkowej, Kostaryka, to państwo znane dziś z bujnej przyrody, pokojowej polityki i rozwiniętej demokracji. Jednak w pierwszej połowie XX wieku kraj ten wyglądał zupełnie inaczej. Choć zachwycał tropikalnym krajobrazem i bogactwem naturalnym, był jednocześnie społeczeństwem głęboko podzielonym klasowo, opartym na gospodarce plantacyjnej i uzależnionym od eksportu bananów oraz kawy1. Polityczne napięcia, wpływy zagranicznych korporacji i rosnące żądania reform społecznych tworzyły dynamiczne, niekiedy burzliwe tło dla przemian, które ukształtowały współczesną tożsamość Kostaryki.
To właśnie w tych burzliwych czasach na kostarykańskiej ziemi, pochodząca z Radomska lekarka Jadwiga Michalska, urodziła syna. Teodoro Picado Michalski przyszedł na świat 10 stycznia 1900 roku w San Jose2. W historii zapisał się jako kostarykański prawnik, edukator, historyk, prezydent Kostaryki i wygnaniec. Żył on w burzliwych, dynamicznych i trudnych czasach, w których dominowało używanie siły. Michalski nie pasował do tych czasów – on preferował używać siły intelektu i argumentów3.
Wczesne życie i edukacja Michalskiego
Teodoro Picado Michalski był synem lekarzy. Jego rodzice, Teodoro Picado Marin i Jadwiga Michalska, poznali się na studiach medycznych w szwajcarskiej Genewie, tam też zdecydowali się zawrzeć związek małżeński. Gdy ojciec przyszłego prezydenta uzyskał dyplom, para wyjechała do Kostaryki. To właśnie tam urodził się Teodoro Picado Michalski. Niedługo jednak, malutki Teodoro wraz z matką wyruszył do Szwajcarii, gdzie Jadwiga miała do ukończenia jeszcze studia medyczne. W Europie rodzina mieszkała przez dwa lata – w tym czasie mały Teodoro zdołał osłuchać się z dwoma europejskimi językami: polskim (który był dla niego naturalnym językiem komunikacji z matką) i francuskim4. W 1902 r. Teodoro i Jadwiga wrócili do Kostaryki, gdzie zamieszkali na plantacji La Luisa. Młody Teodoro Picado Michalski szybko pokochał wiejskie życie – a w szczególności konie. Nie narzekał także na życie rodzinne. W 1905 r. urodził się jego brat Rene, odwiedzali go także krewni z Polski5.
Teodore Picado Michalski już od najmłodszych lat uznawany był za zdolne i inteligentne dziecko, co skłoniło rodziców do inwestycji w jego edukację. Jako młody człowiek ukończył Liceo de Costa Rica w 1916 roku, po czym od razu rozpoczął karierę nauczycielską jako wykładowca historii w szkole średniej. Nie był to jednak koniec jego edukacji – na uczelni wyższej postanowił zgłębiać wiedzę z zakresu prawa. W 1922 roku uzyskał tytuł prawnika w Szkole Prawa w San José. Początkowo pracował jako prawnik, zarabiając w kancelarii dość przyzwoite pieniądze. Sama praca odbiegała jednak o jego marzeń i oczekiwań. Michalski porzucił pracę w kancelarii i w 1930 roku został mianowany dyrektorem szkoły Instituto de Alajuela. Z kolei dwa lata później objął stanowisko sekretarza edukacji w administracji prezydenta Ricardo Jiméneza Oreamuno (1932–1936). Jego zaangażowanie w edukację zaowocowało później znaczącymi reformami w systemie oświaty Kostaryki6.
Kariera polityczna
Młody Teodoro dość szybko zaangażował się w działalność polityczną. W latach 1920–1924 podczas międzynarodowych konferencji zyskiwał obycie w tym świecie. W 1932 roku objął stanowisko ministra edukacji, które piastował do 1936 roku. Następnie, w okresie 1936–1944, zasiadał w parlamencie jako poseł. Od 1937 roku wykładał prawo międzynarodowe na uniwersytecie w San José, co było zgodne z jego prawniczym wykształceniem. Należy podkreślić, że był jednym z najlepiej wykształconych prezydentów w historii tego niewielkiego państwa7.
W 1936 roku Picado został wybrany na członka Kongresu, a w latach 1941–1944 pełnił funkcję przewodniczącego tej instytucji. Pod koniec lat 30. Na urząd prezydenta wybrany został Rafael Angel Calderona Guardia, który szybko zaczął wdrażać w życie swój dynamiczny plan reform. Picado Michalski, jako lider Kongresu odegrał kluczową rolę w uchwalaniu reform społecznych proponowanych przez prezydenta8.
Droga do prezydentury
Rafael Angel Calderona Guaria nie mógł ponownie kandydować na prezydenta podczas kolejnych wyborów. Chciał on natomiast wskazać i wesprzeć kandydata, który będzie kontynuował jego dzieło reformatorskie. W jego partii było kilku potencjalnych kandydatów, sam Teodoro Picado Michalski początkowo nie zaliczał się jednak do grona faworytów. Dla urzędującego prezydenta uchodził za liberała i zwolennika Ricardo Jiméneza. Mimo to, już od 1940 roku, gdy Calderón wdrażał swoje reformy, Picado – zachęcony przez znajomych – wyruszył w podróż po kraju, by zyskać społeczne poparcie.
Teodoro Picado Michalski był postacią o wyjątkowej charyzmie. Dysponował doskonałą pamięcią, wszechstronną wiedzą i głębokim zrozumieniem problemów Kostaryki. Jego przemówienia były pełne pasji, potrafił z pamięci przytaczać fragmenty literatury, poezji oraz słynne wypowiedzi wielkich przywódców, czym budził podziw i uznanie społeczeństwa. Nie wywyższał się i każdego darzył szacunkiem. Pomagał mu z pewnością jego wygląd, odbiegający od ówczesnego stereotypowego wyobrażenia intelektualisty: był krępy, ciemnowłosy, w dobrej kondycji fizycznej – wyróżniał się sprawnością i sportowym zacięciem. Jeździł konno, brał udział w walkach byków jako amator, grał w koszykówkę i polo. Preferował proste, nieskomplikowane życie – czyli takie, jakie wiodła większość mieszkańców Kostaryki9.
Picado Michalski wkrótce wziął udział w kampanii prezydenckiej. W 1944 roku, jako kandydat koalicji Blok Zwycięstwa (hiszp. Bloque de la Victoria), złożonej z Partii Republikańskiej i Komunistycznej Partii Vanguardia Popular, Picado wygrał wybory prezydenckie, zdobywając 65% głosów10.
Prezydentura (1944–1948)
Podczas swojej kadencji Picado wprowadził szereg reform mających na celu modernizację państwa. W 1945 roku uchwalono nowy kodeks wyborczy i powołano Najwyższy Trybunał Wyborczy, co miało na celu zapewnienie uczciwości przyszłych wyborów. Kostaryka stała się również członkiem-założycielem Organizacji Narodów Zjednoczonych. Mimo tych osiągnięć, jego prezydentura była naznaczona napięciami politycznymi i oskarżeniami o nadużycia władzy.
Nowy prezydent Kostaryki Teodoro Picado Michalski szybko zajął się stabilizacją sytuacji w kraju. Mianowicie łagodzeniem nastrojów społecznych, reformą prawa wyborczego i ratowaniem dramatycznie złej kondycji finansów państwa. Wprowadził podatek dochodowy, który powiązał z podwyżkami dla nauczycieli, co osłabiło opór opozycji. Przygotowano także nową ordynację wyborczą, powierzając nadzór nad wyborami niezależnemu Trybunałowi Wyborczemu. Mimo początkowego sceptycyzmu opozycji, instytucja ta zyskała realne narzędzia działania.
Choć Picado Michalski był pochłonięty sprawami wewnętrznymi, nie zapominał o swoich polskich korzeniach – co podkreślał m.in. podczas spotkań z polskim ambasadorem, Janem Drohojowskim.
Od 1946 roku sytuacja polityczna zaczęła się pogarszać. Początek zimnej wojny i rosnąca presja ze strony USA, które zaniepokoiła współpraca rządu z komunistami, doprowadziły do międzynarodowej izolacji Kostaryki. CIA uznała kraj za jedyny w regionie, gdzie komuniści mieli wpływ na władzę. Choć był on niewielki, przystąpienie PVP do Kominternu wywołało reakcję Waszyngtonu11.
Picado, mimo licznych kryzysów, kontynuował współpracę z Calderónem Guardią i utrzymał się przy władzy aż do 1948 roku. Wybory wygrał wówczas Otilio Ulate Blanco, jednak rząd anulował ich wynik, co doprowadziło do wojny domowej. W jej wyniku władzę przejął Jose Figueres Ferrer, a Picado został zmuszony do emigracji12.
Wygnanie i śmierć
Po wygnaniu z Kostaryki Teodoro Picado Michalski osiadł w Managui, stolicy Nikaragui. Pozbawiony majątku i emerytury, utrzymywał się z pisania historycznych felietonów dla gazety „Novedades”. Żył skromnie, a chwile wytchnienia przynosiły mu jedynie święta Wielkanocne. Gdy odwiedził go Fernando Soto Harrison, Picado musiał prosić redakcję o zaliczkę, by móc zaprosić gościa do restauracji. Jego opuszczony dom w San Pedro został później podpalony, a rodzina utraciła wszystkie pamiątki. Po latach teren sprzedano Universidad Latina.
Pierwsza szansa powrotu pojawiła się w 1955 roku, gdy wybuchła próba zamachu stanu, w której uczestniczył jego syn, Teodoro Picado Lara. Jednak Picado Michalski nie brał czynnego udziału. Druga, bardziej realna okazja nadeszła w 1958 roku, gdy prezydentem został Mario Echandi Jiménez, który obiecał powrót zwolennikom poprzednich władz. Mimo osobistej wizyty prezydenta w Managui, ciężko chory Picado nie był już w stanie wrócić. Zmarł 1 czerwca 1960 roku na atak serca. Zgodnie z wolą władz, jego ciało sprowadzono do Kostaryki i pochowano z honorami w rodzinnym grobowcu w Paraíso13.
Podsumowanie
Po śmierci Teodoro Picado Michalskiego w 1960 roku jego postać przez długi czas pozostawała w cieniu historii, zepchnięta na margines przez narracje zwycięzców wojny domowej. Dopiero po latach zaczęto doceniać jego wkład w modernizację państwa, demokratyzację systemu wyborczego i próbę zbudowania bardziej sprawiedliwego społeczeństwa. Choć związki jego administracji z komunistami długo budziły kontrowersje, historycy coraz częściej podkreślają, że jego działania były przede wszystkim pragmatyczne i miały na celu stabilizację wewnętrzną kraju w trudnych, zimnowojennych realiach.
W rodzinnym Paraíso jego grób odwiedzają dziś nie tylko bliscy, lecz także ci, którzy dostrzegają w nim symbol reformatora o ludzkiej twarzy — człowieka, który mimo wygnania i zapomnienia, do końca pozostał wierny swoim ideałom.
- Kostaryka – kraina kawą płynąca – historia państwa Arabici, Rainbow, źródło: https://r.pl/blog/kostaryka-kraina-kawa-plynaca-historia-panstwa-arabici (dostęp: 09.04.2025) ↩︎
- Teodoro Picado Michalski, Wikipedia, wolna encyklopedia, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Teodoro_Picado_Michalski (dostęp: 08.04.2025). ↩︎
- D. J. Michalski, Polski prezydent Kostaryki Teodoro Picado Michalski, źródło: https://histmag.org/Polski-prezydent-Kostaryki-Teodoro-Picado-Michalski-21302 (dostęp: 08.04.2025). ↩︎
- Tamże. ↩︎
- Tamże. ↩︎
- Picado Michalski, Teodoro (1900–1960), Encyclopedia.com, źródło: https://www.encyclopedia.com/humanities/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/picado-michalski-teodoro-1900-1960 (dostęp: 10.04.2025). ↩︎
- P. Dudek, Teodoro Picado Michalski – rezydent Kostaryki z Radomszczańskimi korzeniami, źródło: https://radomsk.pl/teodoro-picado-michalski-prezydent-kostaryki-z-radomszczanskimi-korzeniami/ (dostęp: 08.04.2025). ↩︎
- Teodoro Picado Michalski, Wikipedia… poz. cyt. ↩︎
- Polski prezydent Kostaryki: Teodoro Picado Michalski, źródło: https://histmag.org/Polski-prezydent-Kostaryki-Teodoro-Picado-Michalski-21302 (dostęp: 10.04.2025).. ↩︎
- Teodoro Picado Michalski, Wikipedia… poz. cyt. ↩︎
- D. J. Michalski, poz. cyt. ↩︎
- Teodoro Picado Michalski, Wikipedia… poz. cyt. ↩︎
- D. J. Michalski, poz. cyt. ↩︎
Bibliografia:
- Dudek P., Teodoro Picado Michalski – rezydent Kostaryki z Radomszczańskimi korzeniami, źródło: https://radomsk.pl/teodoro-picado-michalski-prezydent-kostaryki-z-radomszczanskimi-korzeniami/ (dostęp: 08.04.2025).
- Kostaryka – kraina kawą płynąca – historia państwa Arabici, Rainbow, źródło: https://r.pl/blog/kostaryka-kraina-kawa-plynaca-historia-panstwa-arabici (dostęp: 09.04.2025).
- Michalski D. J., Polski prezydent Kostaryki Teodoro Picado Michalski, źródło: https://histmag.org/Polski-prezydent-Kostaryki-Teodoro-Picado-Michalski-21302 (dostęp: 08.04.2025).
- Picado Michalski, Teodoro (1900–1960), Encyclopedia.com, źródło: https://www.encyclopedia.com/humanities/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/picado-michalski-teodoro-1900-1960?utm_source=chatgpt.com,(dostęp: 10.04.2025).
- Teodoro Picado Michalski, Wikipedia, wolna encyklopedia, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Teodoro_Picado_Michalski (dostęp: 08.04.2025).
