Greenpoint – „Mała Polska” w sercu Nowego Jorku

Greenpoint, znany jako „Mała Polska” w Nowym Jorku, jest dzielnicą o bogatej historii i kulturze, która od ponad wieku stanowi centrum życia polonijnego w USA. Położony w północnej części Brooklynu, Greenpoint graniczy z East River na zachodzie, Newton Creek na północy i wschodzie oraz z Williamsburg na południu. Jego unikatowy charakter, ukształtowany przez fale imigracji, przemiany gospodarcze i społeczne, czyni go miejscem o niepowtarzalnym kolorycie.​

Historia i rozwój „Małej Polski”

¹Początki Greenpointu sięgają XIX wieku, kiedy to teren ten był głównie obszarem rolniczym. Nazwiska pierwszych osadników, takie jak Meserole czy Calyer, do dziś widnieją na nazwach ulic, przypominając o agrarnych korzeniach dzielnicy. Wraz z nadejściem rewolucji przemysłowej, Greenpoint przekształcił się w tętniące życiem centrum przemysłowe. Fabryki lin, tartaki oraz stocznie zdominowały nabrzeże East River, przyciągając licznych robotników i ich rodziny. To właśnie w tym okresie rozpoczęła się masowa imigracja Polaków, którzy szukali lepszych warunków życia i pracy w Nowym Świecie.

Polonia w Greenpoint

Od końca XIX wieku Greenpoint stał się domem dla jednej z największych społeczności polonijnych w Stanach Zjednoczonych. Polscy imigranci, przybywający falami, osiedlali się w tej części Brooklynu, tworząc zwarte enklawy kulturowe. W 1984 roku „The New York Times” opisał Greenpoint jako „wioskę miejską, robotniczą i polską”, podkreślając jego unikatowy charakter².

Greenpoint bywa nazywany „Małą Polską” ze względu na dużą liczbę mieszkających tam osób pochodzenia polskiego. W metropolii liczącej 8,4 miliona mieszkańców, polska społeczność w Nowym Jorku szacowana jest na około milion osób. Według danych statystycznych, aż 43% z blisko 35 tysięcy mieszkańców Greenpointu identyfikuje się z polskimi korzeniami, co czyni tę dzielnicę jednym z największych ośrodków Polonii w USA³.

Główna arteria dzielnicy, Manhattan Avenue, stała się sercem „Małej Polski”. To tutaj powstały liczne polskie piekarnie, delikatesy, restauracje i sklepy, oferujące produkty z ojczyzny. Przykładem może być piekarnia Old Poland Bakery, znana z tradycyjnych wypieków, czy restauracja Lomzynianka, serwująca autentyczne dania kuchni polskiej, takie jak barszcz biały czy pierogi⁴.

Życie kulturalne i religijne

Centrum życia religijnego Polonii w Greenpoint stanowi kościół św. Stanisława Kostki, położony przy Driggs Avenue i Humboldt Street. Założony w 1896 roku, do dziś jest miejscem spotkań i modlitwy dla tysięcy wiernych polskiego pochodzenia. W 1969 roku, ówczesny kardynał Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, odwiedził tę parafię, co podkreśla jej znaczenie w życiu Polonii nowojorskiej⁵.

Greenpoint to również miejsce licznych wydarzeń kulturalnych. Polski Dom Narodowy, znany jako Warsaw, jest areną koncertów, przedstawień teatralnych i innych wydarzeń promujących polską kulturę. Dzięki takim inicjatywom, tradycje i dziedzictwo polskie są pielęgnowane i przekazywane kolejnym pokoleniom, a na ulicach dzielnicy wciąż usłyszeń można polską mowę. Niektórzy polscy mieszkańcu Greenpointu, w polskich sklepach zamiast słowa „dolar” mówią „złotóweczki”.

W Nowym Jorku funkcjonuje wiele polonijnych instytucji i organizacji, na przykład Fundacja im. Paderewskiego, Instytut im. Józefa Piłsudskiego, Fundacja Kościuszkowska, Polski Instytut Kulturalny oraz Polski Instytut Naukowy. Działa tu również Liga Polska w Ameryce. Miłośnicy polskich smaków znajdą tu liczne sklepy, takie jak Lajkonik czy Ranczo Polish Deli, oferujące szeroki wybór rodzimych produktów. Na Greenpoincie można nawet natknąć się na sklep Biedronka, choć z delikatnie zmodyfikowanym logotypem.

W Central Parku znajduje się też pomnik króla Władysława Jagiełły, odsłonięty w 1945 roku, będący symbolem polskiego dziedzictwa w miejskim krajobrazie. Greenpoint słynie również z polskiej kuchni. Działają tu restauracje takie jak Karczma, Polka Dot, Pierozek czy Pyza, a także kawiarnie i piekarnie inspirowane polską tradycją. W wielokulturowym Nowym Jorku obecność polskiej kultury wciąż jest widoczna i żywa⁶.

Współczesne przemiany

W ostatnich dekadach Greenpoint doświadcza intensywnych procesów gentryfikacji. Wzrost atrakcyjności dzielnicy przyciągnął nowych mieszkańców, w tym artystów i młodych profesjonalistów. Doprowadziło to do wzrostu cen nieruchomości i zmian w strukturze społecznej. Nowe restauracje, takie jak Glasserie czy Luksus, wprowadziły do dzielnicy różnorodność kulinarną, choć nie bez kontrowersji w kontekście zachowania tożsamości „Małej Polski”⁷. ​

Mimo tych zmian, wiele polskich przedsiębiorstw nadal prosperuje, dostosowując się do nowych realiów. Przykładem jest Edy’s Grocer, sklep prowadzony przez libańskiego szefa kuchni Edy’ego Massiha, który w swojej ofercie łączy produkty libańskie z polskimi, oddając hołd dziedzictwu miejsca⁸.

Wyzwania i przyszłość Greenpointu

Procesy gentryfikacji niosą za sobą zarówno szanse, jak i wyzwania. Z jednej strony, inwestycje i rozwój infrastruktury przyczyniają się do poprawy jakości życia mieszkańców. Z drugiej jednak, istnieje obawa o utratę unikatowego charakteru dzielnicy i wyparcie wieloletnich mieszkańców przez nowych przybyszów. Ważne jest, aby w tych dynamicznych czasach znaleźć równowagę między postępem, a zachowaniem dziedzictwa kulturowego⁹.​

Mimo zachodzących zmian, Greenpoint wciąż pełni istotną rolę jako ośrodek życia polonijnego. Organizowane są tu polskie parady, festiwale i koncerty, a lokalne parafie i stowarzyszenia wciąż podtrzymują tradycję, choć frekwencja jest niższa niż dawniej¹⁰.

Greenpoint, jako „Mała Polska”, pozostaje symbolem polskiej obecności w Nowym Jorku. Jego historia, kultura i społeczność są świadectwem trwałości i adaptacyjności Polonii w obliczu zmieniającego się świata. Dzielnica ta, nadal uważana za centrum nowojorskiej Polonii, przeszła transformację – gentryfikacja i zmiany społeczne zmieniły jej oblicze. Jednak mimo rosnącej wielokulturowości, polskie dziedzictwo Greenpointu pozostaje ważnym elementem tożsamości tej części Nowego Jorku.

1. Greenpoint, Brooklyn, Wikipedia, the free encyclopedia, źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Greenpoint%2C_Brooklyn dostęp (12.04.2025). ↩︎
2. A. Sosnowska, Polski Greenpoint a Nowy Jork Gentryfikacja, stosunki etniczne i imigrancki rynek pracy na przełomie XX i XXI wieku, Wydawnictwo Scholar. ↩︎
3. Dzielnica Greenpoint, czyl Littel Poland, Nowy Jork.pl, źródło: https://nowyjork.pl/dzielnica-greenpoint-czyli-little-poland/ (dostęp; 12.04.2025). ↩︎
4. B. Oritz, NYC’s Micro Neighborhoods: Little Poland in Greenpoint, Brooklyn, Untapped New York, źródło: https://www.untappedcities.com/nycs-micro-neighborhoods-little-poland-in-greenpoint-brooklyn (dostęp: 13.04.2025). ↩︎
5. W. White, The Visitor, The New Yorker, źródło: https://www.newyorker.com/magazine/1979/10/15/the-visitor-4 (dostęp: 11.04.2025). ↩︎
6. Dzielnica Greenpoint, czyl Littel Poland… poz. cyt. ↩︎
7. A. Richman, Alan Richman: Brooklyn’s New Restaurant Neighborhood Steps Out, Culture, źródło: https://www.gq.com/story/alan-richman-brooklyns-new-restaurant-neighborhood-steps-out (dostęp: 13.04.2025). ↩︎
8. H. Goldfield, In Greenpoint, Edy’s Grocer Offers Lebanese Food with a Nod to the Polish Past, The New Yorker, źródło: https://www.newyorker.com/magazine/2020/12/07/in-greenpoint-edys-grocer-offers-lebanese-food-with-a-nod-to-the-polish-past (dostęp: 11.04.2025). ↩︎
9. A. Sosnowska, poz. cyt. ↩︎
10. T. Pańczyk, Greenpoint: czy to wciąż polska dzielnica Nowego Jorku?, Hurt i Detal, źródło: https://hurtidetal.pl/article/art_id,43651-254/greenpoint-czy-to-wciaz-polska-dzielnica-nowego-jorku/ (dostęp: 13.04.2025). ↩︎

Bibliografia:

• Dzielnica Greenpoint, czyl Littel Poland, Nowy Jork.pl. Źródło: https://nowyjork.pl/dzielnica-greenpoint-czyli-little-poland/ (dostęp; 12.04.2025).
• Goldfield H., In Greenpoint, Edy’s Grocer Offers Lebanese Food with a Nod to the Polish Past, The New Yorker. Źródło: https://www.newyorker.com/magazine/2020/12/07/in-greenpoint-edys-grocer-offers-lebanese-food-with-a-nod-to-the-polish-past (dostęp: 11.04.2025).
• Greenpoint, Brooklyn, Wikipedia, the free encyclopedia. Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Greenpoint%2C_Brooklyn dostęp (12.04.2025).
• Oritz B., NYC’s Micro Neighborhoods: Little Poland in Greenpoint, Brooklyn, Untapped New York. Źródło: https://www.untappedcities.com/nycs-micro-neighborhoods-little-poland-in-greenpoint-brooklyn (dostęp: 13.04.2025).
• Pańczyk T., Greenpoint: czy to wciąż polska dzielnica Nowego Jorku?, Hurt i Detal. Źródło: https://hurtidetal.pl/article/art_id,43651-254/greenpoint-czy-to-wciaz-polska-dzielnica-nowego-jorku/ (dostęp: 13.04.2025).
• Richman A., Alan Richman: Brooklyn’s New Restaurant Neighborhood Steps Out, Culture. Źródło: https://www.gq.com/story/alan-richman-brooklyns-new-restaurant-neighborhood-steps-out (dostęp: 13.04.2025).
• Sosnowska A., Polski Greenpoint a Nowy Jork Gentryfikacja, stosunki etniczne i imigrancki rynek pracy na przełomie XX i XXI wieku, Wydawnictwo Scholar.
• White W., The Visitor, The New Yorker. Źródło: https://www.newyorker.com/magazine/1979/10/15/the-visitor-4 (dostęp: 11.04.2025).