Świsłoczy, 6 grudnia 2023 – Wstrząsająca zmiana w historii oświaty na Białorusi, czyli gimnazjum imienia Konstantego Kalinowskiego w Świsłoczy przeszło rewolucję patronacką. Władze białoruskie zdecydowały się pozbawić placówkę patronatu działacza niepodległościowego i powstańca styczniowego na rzecz postaci związanej z podziemiem komunistycznym. Zmiana nazwy i usunięcie popiersia bohatera to wyraz walki z kultem przywódcy powstania styczniowego, który w Polsce i na Litwie uważany jest za bohatera narodowego.
Nowa patronka gimnazjum – Praskowia Wasilenka
Od grudnia 2023 r. gimnazjum w Świsłoczy nosi imię sowieckiej konspiratorki Praskowii Wasilenki, która w wieku 21 lat została w 1943 roku powieszona za współpracę z partyzantami z Puszczy Białowieskiej. Praskowia Wasilenka, będąc traktorzystką w kołchozie, przeszła do konspiracji po inwazji III Rzeszy na ZSRR, wspierając partyzantkę „czerwoną”. Dla władz białoruskich postać Kalinowskiego jest problematyczna. Wydział Edukacji Świsłockiego Rejonowego Komitetu Wykonawczego argumentuje zmianę patrona szkoła tym, że „postać Kalinowskiego nie jest dzisiaj tak popularna, stąd ta decyzja”. Zmiana ta została poparta przez władzę w Grodnie i w Mińsku.
Historia Gimnazjum w Świsłoczy
Gimnazjum w Świsłoczy zostało założone w 1806 roku przez Wincentego Tyszkiewicza i przez wieki pełniło ono ważną rolę w edukacji elity intelektualnej. Wśród jego absolwentów znajdują się m.in. Wiktor Heltman, Józef Kowalewski, Napoleon Orda, Leon Zienkowicz, Józef Ignacy Kraszewski, Józef Paszkowski, Romuald Traugutt i Konstanty Kalinowski. Budynek szkoły przechodził różne etapy funkcjonowania, od Towarzystwa Przyjaciół Nauk, przez okres upaństwowienia w 1831 roku, po lata pełnienia roli ludowego seminarium nauczycielskiego w latach 1876 do 1921 roku.
W okresie II Rzeczypospolitej przed budynkiem gimnazjum umieszczono pomnik Romualda Traugutta, który został zniszczony przez sowietów w 1940 roku i postawiony ponownie po 1990 roku. Obecne zmiany prowadzą do zakwestionowania tego dziedzictwa, usuwając Kalinowskiego i wykreślając go z historii placówki. Decyzja ta ma na celu wykreślenie Konstantego Kalinowskiego z grona bohaterów narodowych i przeciwdziałanie kultowi przywódcy powstania styczniowego na Litwie.
Kontrowersje i reakcje społeczne
Zmiana nazwy gimnazjum wywołała burzę kontrowersji. Wpływowa reżimowa aktywistka Wolha Bondarawa podziękowała władzom oświatowym w Grodnie za tę decyzję, a administracja Aleksandra Łukaszenki wyraziła zadowolenie z ułatwienia walki z kultem Kalinowskiego.
Działanie władz wzbudziło jednak liczne protesty, zarówno lokalnej społeczności, jak i opozycji. Ze szkoły, gdzie wcześniej znajdowała się izba pamięci poświęcona Konstantemu Kalinowskiemu, usunięto wszelkie pamiątki związane z patronem. Opozycyjny bloger Anton Motolko wskazał, że także popiersie Kalinowskiego zniknęło. Przeciwnicy reżimu Łukaszenki widzą w tych działaniach próbę wymazania historii i zapomnienia o postaciach związanych z walką o niepodległość.
Zmiana nazwy gimnazjum w Świsłoczy to kolejny akt walki władz białoruskich z opozycją i kultem bohaterów narodowych. Usunięcie Konstantego Kalinowskiego z historii placówki budzi sprzeciw społeczeństwa i wywołuje dyskusję na temat wolności edukacji, dziedzictwa narodowego i wpływu reżimu na kształtowanie świadomości historycznej młodego pokolenia.
