Konstanty Borzęcki, znany również jako Mustafa Dżelaleddin Pasza, to postać, której życie i działalność wciąż fascynują badaczy historii oraz miłośników kultury. Urodzony 10 kwietnia 1826 r. w Modrzewcu pod Bełchatowem, Borzęcki zasłynął jako strateg, turecki generał, uczestnik wojen tureckich, a także powstania wielkopolskiego. To właśnie jego wkład w rozwój nowoczesnego tureckiego patriotyzmu sprawił, że zapisał się na kartach historii jako jeden z jego ojców. Jego życie było pełne niezwykłych zwrotów akcji, które zaprowadziły go z Polski do serca Imperium Osmańskiego.
Pierwsze lata życia Borzęckiego
Konstanty Borzęcki urodził się i wychował w rodzinnym majątku miejscowości o nazwie Modrzewiec, która obecnie już nie istnieje. Edukację rozpoczął w seminarium duchownym we Włocławku, a następnie kontynuował ją na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (dziedzina malarstwo). Już w młodości dał się poznać jako osoba ambitna i pełna pasji, co niebawem miało znaleźć odzwierciedlenie w jego dokonaniach.
Powstanie wielkopolskie i emigracja
W 1848 roku Konstanty Borzęcki zaangażował się w powstanie wielkopolskie. Po jego upadku, podobnie jak wielu jego rodaków w tamtym okresie, wybrał drogę emigracji. Postanowił udać się do Francji, gdzie planował zdobyć wykształcenie wojskowe. Dzięki wsparciu Agencji Wschodniej, której przewodził książę Adam Jerzy Czartoryski, Borzęcki wstąpił jednak do armii osmańskiej, gdzie zaoferowano mu lepsze warunki zatrudnienia jako oficerowi.
(Litografia Konstantego Borzęckiego według rysunku Polikarpa Gumińskiego). Źródło: domena publiczna
Epizod turecki
Po dotarciu do Imperium Osmańskiego, Konstanty Borzęcki przyjął nowe nazwisko – Mustafa Dżelaleddin Pasza, a także religię – islam. Jako sługa sułtana złożył mu przysięgę wierności. Szybko awansował do stopnia kapitana wojsk inżynieryjnych i został przydzielony do budowy fortyfikacji w Kurdystanie. Jego kariera wojskowa nabrała tempa, gdy w 1852 r. zaczął brać udział w licznych konfliktach w szeregach wojska tureckiego.
Generał i kartograf
Zdolności wojskowe Borzęckiego szybko zyskały uznanie, dzięki czemu awansował na kapitana tureckiego sztabu generalnego i naczelnika działu kartograficznego. Jako generał dywizji był odpowiedzialny za strategiczne działania wojskowe i planowanie. Jego umiejętności kartograficzne były niezwykle cenione, co pozwoliło mu na dalszy rozwój kariery wojskowej.
Życie rodzinne i twórczość Konstantego Borzęckiego
Borzęcki napisał książkę pt. „Le Turcs anciens et modernes”. To dzieło, które później zainspirowało Mustafę Kemala Atatürka, twórcę nowoczesnej Turcji, przedstawiało wizję Borzęckiego dotyczącą roli Turcji w Europie oraz potrzebę przyjęcia przez nią alfabetu łacińskiego. Borzęcki głosił ideę, że Turcja powinna stać się częścią europejskiej wspólnoty, co uczyniło go jednym z pionierów nowoczesnego tureckiego patriotyzmu.
Bohater narodowy
Borzęcki zginął w 1876 r. podczas wojny z powstańcami w Czarnogórze. Jego ciało spoczęło w meczecie w Spor nad Driną w Albanii, gdzie oddano mu hołd jako bohaterowi narodowemu Turcji. Dzięki swojemu wkładowi w rozwój tureckiego patriotyzmu i wybitnej karierze wojskowej, był szanowany zarówno w Polsce, jak i w Turcji. Legenda głosi, że przed śmiercią wykrzyknął przekleństwo pod adresem carycy Katarzyny w języku polskim, co symbolicznie łączyło jego dwie ojczyzny.
Dziedzictwo
Działalność Konstantego Borzęckiego jako Mustafy Dżelaleddina Paszy miała ogromny wpływ na rozwój nowoczesnego tureckiego patriotyzmu. Jego praca i poglądy na temat przyszłości Turcji zainspirowały wielu, w tym samego Atatürka, do podjęcia działań na rzecz modernizacji kraju. Borzęcki, jako jeden z „ojców pojęcia narodowości tureckiej”, pozostawił po sobie trwałe dziedzictwo, które do dziś jest doceniane zarówno przez historyków, jak i współczesnych Turków.
