Blady strach padł na imigrantów przebywających w USA nielegalnie. Nowa administracja pod wodzą Donalda Trumpa zamierza deportować miliony ludzi ze Stanów Zjednoczonych. Tymczasem kraj ten złożony jest z ludzi, którzy przybyli tam w poszukiwaniu lepszego życia. Ludzi i rodzin nie stamtąd. Ilu naszych krajan może obawiać się deportacji, jak wyglądała migracja Polaków do USA na przestrzeni dziejów i dlaczego wciąż żyją tam ludzie, którzy nie uregulowali swojej sytuacji pobytowej?
Pierwsi udokumentowani Polacy przybyli do Ameryki Północnej w 1608 roku, zaledwie rok po założeniu pierwszej stałej angielskiej kolonii – Jamestown w Wirginii. Byli to głównie rzemieślnicy: szkutnicy, producenci szkła, smoły i potażu, których sprowadzono ze względu na ich umiejętności. Polscy osadnicy odegrali kluczową rolę w przetrwaniu kolonii, produkując niezbędne towary i pomagając w budowie infrastruktury.
Polacy i pierwszy strajk polityczny w Ameryce
Jednym z najbardziej znanych epizodów związanych z Polakami w tamtym miejscu był pierwszy strajk robotniczy w historii Ameryki w 1619 roku. Gdy Polakom odmówiono prawa do głosowania w lokalnych wyborach, zorganizowali protest polityczny, domagając się równych praw poprzez wstrzymanie prac w manufakturach. W rezultacie przyznano im prawa obywatelskie, co było jednym z pierwszych przykładów walki o równość w Nowym Świecie.
Polscy żołnierze w wojnie o niepodległość USA
W XVIII wieku Polacy ponownie zapisali się na kartach historii Ameryki, tym razem jako bohaterowie wojny o niepodległość USA. Jednym z najsłynniejszych polskich uczestników był Tadeusz Kościuszko, inżynier wojskowy, który zaprojektował fortyfikacje w West Point i walczył u boku George’a Washingtona. Innym ważnym Polakiem był Kazimierz Pułaski, uważany za ojca amerykańskiej kawalerii, który zginął w bitwie pod Savannah w 1779 roku.
W poszukiwaniu lepszego życia
Tym niemniej zarówno z punktu widzenia pionierów, jak i walczących o niepodległość USA, Polacy, choć byli reprezentowani przez wybitne jednostki, to jednak nie stanowili oni licznej reprezentacji wśród amerykańskiego społeczeństwa.
Pierwsze masowe migracje wywołała rewolucja przemysłowa. Polscy obywatele ruszyli masowo za ocean jednak dopiero pod koniec XIX i na początku XX wieku. Historycy opisują te przemieszczenia jako ekonomiczne, czyli wynikające z biedy lub chęci poprawienia statusu materialnego oraz w licznych przypadkach także polityczne – wynikające nierzadko z represji zaborców.
Na przełomie wieków przybyło więc do Stanów Zjednoczonych ponad 2 miliony Polaków, głównie z terenów. Polacy osiedlali się w dużych miastach przemysłowych, takich jak Chicago (gdzie do dziś działa dzielnica Polish Village), Detroit, Buffalo, Cleveland czy Pittsburgh. W tych miastach tworzyli silne społeczności, zakładali kościoły, szkoły, gazety i organizacje polonijne.
Druga fala: Uchodźcy wojenni i polityczni
Druga fala migracji nastąpiła po II wojnie światowej. Do USA przybyli wówczas uchodźcy polityczni, którzy uciekali przed reżimem komunistycznym w Polsce. W trakcie tej fali funkcjonowało już w Stanach tzw. Biuro Imigracyjne i napływ odbywał się w sposób kontrolowany.
Około 150 tysięcy Polaków, przybyłych wtedy do Ameryki, stanowili opozycjoniści, w tym żołnierze, intelektualiści, artyści oraz inne osoby, które nie chciały żyć pod rządami komunistów. Ta grupa emigrantów była często lepiej wykształcona niż poprzednia i szybko integrowała się z amerykańskim społeczeństwem, zachowując jednak silne więzi z polską kulturą.
Trzecia fala: Emigracja solidarnościowa
Kolejna fala migracji, tzw. emigracja solidarnościowa, miała miejsce w latach 80. XX wieku, po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce. Wówczas do USA przybyło wielu działaczy opozycyjnych, członków „Solidarności” oraz ich rodzin. Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna w kraju również mobilizowała naród do szukania lepszego życia na obczyźnie.
Współczesna migracja: Po 1989 roku
Po upadku komunizmu w 1989 roku i otwarciu granic migracja Polaków do USA zmalała, ale nie ustała całkowicie. W latach 90. i na początku XXI wieku do Stanów Zjednoczonych przybywały głównie osoby poszukujące lepszych możliwości zarobkowych. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku migracja do USA znacznie spadła, ponieważ Polacy zyskali możliwość legalnej pracy w krajach UE, takich jak Wielka Brytania, Irlandia czy Niemcy.
Polacy nielegalni migranci
Mimo spadku migracji do USA po 2004 roku, wciąż istnieje grupa Polaków, którzy przebywają w Stanach Zjednoczonych bez legalnego statusu. Szacuje się, że obecnie w USA przebywa nielegalnie od 30 do nawet 80 tysięcy naszych rodaków. Większość z nich to osoby, które przybyły do USA po 1989 roku, ale nie uzyskały stałego pobytu lub wizy. Często są to osoby, które wjechały do USA na podstawie wiz turystycznych lub innych tymczasowych zezwoleń, a następnie zdecydowały się pozostać w kraju po ich wygaśnięciu. Inni to osoby, które przekroczyły granicę nielegalnie. Ich dokładną liczbę trudno jest oszacować przez to, że funkcjonują – może nie poza – ale niejako obok systemu formalno – prawnego.
Charakterystyka nieudokumentowanych pobytów
Osoby przebywające w Stanach nielegalnie najczęściej pracują w szarej strefie, wykonując prace fizyczne w budownictwie, gastronomii, opiece nad osobami starszymi czy w branży sprzątającej. Mimo że wielu z nich od lat mieszka w USA, ich sytuacja prawna jest niepewna. Brak dostępu do ubezpieczenia zdrowotnego, obawa przed deportacją oraz trudności w legalizacji pobytu to główne problemy, z jakimi się borykają. Wiele z tych osób żyje w ukryciu, unikając kontaktu z władzami, co utrudnia im dostęp do podstawowych usług i praw.
Wsparcie ze strony polonii
Polonia w USA odgrywa ważną rolę we wspieraniu rodaków. Organizacje polonijne, takie jak Kongres Polonii Amerykańskiej (KPA), będący reprezentacją polityczną Polaków, która lobbuje w kwestiach zmian prawnych odnośnie legalizacji pobytu. Istnieją też polskie organizacje, które pomagają bezpośrednio osobom fizycznym. Ponadto wiele parafii polonijnych oferuje pomoc materialną i duchową, a także organizuje spotkania informacyjne na temat praw imigracyjnych.
Podsumowanie
Migracja Polaków do USA ma długą i złożoną historię, a każda fala emigracyjna wniosła coś nowego do życia polonii. Dziś, mimo że większość Polaków w USA ma uregulowany status prawny, wciąż istnieje grupa nielegalnych, którzy zmagają się z wyzwaniami związanymi z brakiem legalizacji. Wobec zapowiedzi nowej amerykańskiej administracji, to właśnie oni mogą spodziewać się deportacji, choć na szczęście stanowią nieznaczny odsetek wszystkich Polaków w Stanach Zjednoczonych.
