Adam Dziewoński to Polak, który sięgnął do samego środka globu, zapisując się na stałe w historii nauki. Zrewolucjonizował on wiedzę o wnętrzu naszej planety. Dzięki niemu wiemy, że Ziemia żyje, oddycha i nieustannie się przekształca.
Od Lwowa po Harvard – droga do wielkiej nauki
Adam Dziewoński urodził się w 1936 r. we Lwowie. Po wojnie jego rodzina osiedliła się we Wrocławiu, gdzie ukończył prestiżowe liceum, a następnie podjął studia fizyczne na Uniwersytecie Warszawskim, specjalizując się w geofizyce. Po kilku latach pracy naukowej w Instytucie Geofizyki PAN obronił doktorat na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Już wtedy jego prace wzbudzały zainteresowanie. Zajmował się analizą fal sejsmicznych i tworzeniem syntetycznych sejsmogramów.
Amerykańska przygoda i kariera w cieniu sejsmicznych odkryć
W 1965 r. Dziewoński wyjechał na stałe do Stanów Zjednoczonych. Najpierw prowadził badania w Dallas, by w 1972 roku objąć stanowisko profesora na Harvardzie. Tam właśnie narodziły się jego największe idee i odkrycia. To w laboratoriach tej prestiżowej uczelni stworzył model PREM – jeden z najważniejszych wzorców opisujących budowę wnętrza Ziemi, który do dziś stanowi podstawę badań geofizycznych.
Tomografia sejsmiczna – prześwietlenie Ziemi
Dziewoński był pionierem tomografii sejsmicznej – techniki przypominającej medyczne prześwietlenie, ale w skali całej planety. Dzięki analizie fal sejsmicznych powstających podczas trzęsień ziemi, potrafił stworzyć trójwymiarowe mapy głębi Ziemi. To pozwoliło nauce lepiej zrozumieć ruchy płyt tektonicznych, pochodzenie wulkanów oraz mechanizmy generujące trzęsienia ziemi. Jego badania miały też znaczenie dla odkryć dotyczących jądra naszej planety.
Ziemia ma serce – stałe i płynne
Dzięki badaniom Dziewońskiego świat dowiedział się, że jądro Ziemi nie jest jednolitą masą. Wykazał, że składa się z płynnego jądra zewnętrznego i stałego jądra wewnętrznego zbudowanego głównie z żelaza i niklu. Co więcej jego zespół zauważył, że wewnętrzne jądro obraca się szybciej niż płaszcz Ziemi. To odkrycie rzuciło nowe światło na powstawanie ziemskiego pola magnetycznego. Jako jeden z pierwszych potwierdził też anizotropię fal sejsmicznych, czyli ich zróżnicowane rozchodzenie się w zależności od kierunku.
Publikacje, nagrody i nieśmiertelna spuścizna
Adam Dziewoński pozostawił po sobie ponad 180 publikacji naukowych, które do dziś są cytowane i analizowane. Został członkiem Amerykańskiej Akademii Nauk oraz zagranicznym członkiem Polskiej Akademii Nauk. Otrzymał prestiżową Nagrodę Crafoorda, która jest naukowym odpowiednikiem Nobla oraz medalem Williama Bowiego za całokształt dorobku geofizycznego. W 1999 r. uhonorowano go tytułem doktora honoris causa AGH.
Polski głos w nauce o Ziemi
Choć większość życia spędził za granicą, Adam Dziewoński nigdy nie zapomniał o swoich korzeniach. Pozostał związany z polskim środowiskiem naukowym, inspirując kolejne pokolenia badaczy. Zmarł w 2016 r. w Harvardzie, ale jego dziedzictwo żyje w podręcznikach, laboratoriach, a przede wszystkim w wiedzy, która pozwala lepiej zrozumieć naszą planetę.
Źródło: https://historia.agh.edu.pl/wiki/Plik:Adam_Dziewonski.jpg
