Piękny podlaski Tykocin już po raz kolejny był miejscem Zjazdu Kresowych NGO, czyli organizacji pozarządowych zajmujących się tematyką Kresów. Od roku 2022 młodzi ludzie skupieni wokół Instytutu Suwerennej tworzą platformę umożliwiającą przedstawicielom różnych środowisk spotykanie się i wymianę pomysłów. Ich celem jest wspólne działanie na rzecz rodaków na Wschodzie, a także zwiększanie zainteresowania tematem dawnych ziem wschodnich w samej Polsce. Dzięki ich działaniu duch Kresów jest nadal żywy. Zapraszam do mojej relacji z udziału w tym wydarzeniu.
Młodzi dla Kresów
Spotkania Kresowych NGO są możliwe dzięki projektowi „Międzynarodowe Domy Spotkań” finansowanego przez Narodowy Instytut Wolności. Podlaski MDS został stworzony przez działający w Białymstoku Instytut Suwerennej. Ta organizacja gromadzi młodych ludzi, z reguły świeżo po studiach. Wielu z nich pochodzi właśnie z Kresów. Są wśród nich Polacy z Ukrainy, Białorusi czy Litwy. W większości przybyli oni do Polski w ostatnich latach na studia i szukali innych osób pochodzących ze wschodu, mających podobne doświadczenia. Efektem takich studenckich spotkań jest na przykład Fundacja Młode Kresy, której członkowie są mocno zaangażowani w projekt Podlaskiego MDS. Projekt wystartował w 2022 roku. Początkowo inicjatywa gromadziła głównie kameralne grono znajomych związanych z Instytutem Suwerennej i Fundacją Młode Kresy, lecz wraz z kolejnymi edycjami zjazdów liczba uczestniczących organizacji, oraz rozpoznawalność tego wydarzenia wśród środowisk kresowych ciągle wzrasta.
Na podlaskiej ziemi
W dniach 17-20 października 2024 roku w Tykocinie odbył już VI Zjazd Kresowych NGO, jednocześnie będący drugim w tym roku. Pierwsze cztery były w roku 2022, natomiast rok 2023 stanowił przerwę związaną z kwestiami organizacyjnymi. Wziąłem w nim udział jako przedstawiciel Stowarzyszenia Odra-Niemen. Zjazd miał miejsce na podlaskiej ziemi, w bajecznym Tykocinie. Nocleg, posiłki oraz przestrzeń na wykłady znajdowały się w słynnym „Alumnacie”, czyli dawnym Zakładzie Dla Inwalidów Wojennych, którego historia sięga XVII wieku. Osobiście kojarzy mi się zawsze z ukochaną serią filmów „U Pana Boga…”. Muszę przyznać, że już to wzbudziło we mnie pozytywne nastawienie do całej inicjatywy. Historyczne wnętrza „Alumnatu” urządzone w stylu vintage doskonale pasowały do tematyki spotkania. Każdy z czterech dni składał się z wykładów i dyskusji, ale także zwiedzania okolicy czy wspólnego oglądania filmów połączonego z rozmową na ich temat.
Burza mózgów
Wykłady obejmowały naprawdę szeroką tematykę. Przedstawiciele IPN w Białymstoku mówili o Operacji Niemeńskiej i Deportacjach Polaków na Syberię w latach 1939-1941. Natomiast koordynator całego projektu – Polak pochodzący ze Lwowa – Olgierd Dobrowolski przedstawił zupełnie nieznany u nas temat mitologizacji „obrony Twierdzy Brzeskiej” w sowieckiej i rosyjskiej historiografii. Bardzo ciekawy wykład o polskiej mniejszości narodowej w wyborach parlamentarnych na Litwie 2024 roku wygłosił pochodzący z Wileńszczyzny Rajmund Klonowski. Poza tym miały miejsce i inne wykłady, na przykład o polskiej mniejszości w Rumunii. Najważniejsze jednak były swobodne dyskusje połączone ze swoistą burzą mózgów. Uczestnicy stawiali sobie za główny cel nie czcze gadanie, ale wypracowanie realnych sposobów wspierania Polaków na Kresach, szczególnie młodzieży. Zarówno młodsi, jak i starsi członkowie zjazdu prowadzili długie rozmowy, nieraz bardzo ożywione, dzięki czemu powstały różne koncepcje. Wiele pomysłów dotyczyło Polaków na Białorusi, a także sposobów zachęcania młodzieży polskiej na Kresach do większego zainteresowania polskością. Być może w najbliższym czasie usłyszymy na ten temat więcej szczegółów. Należy mieć nadzieję, że uda się je zrealizować.
Nauka poprzez rozrywkę
Jak już wspomniałem, poza wykładami obywały się również pokazy filmów i zwiedzanie. Drugiego dnia uczestnicy obejrzeli film dokumentalny „Sad Dziadka”, opowiadający o podróży Karoliny Romanowskiej do jej rodzinnej wsi na Wołyniu. Produkcja dotyka tematu Rzezi Wołyńskiej. Nie był to pierwotny punkt programu, ale został dodany dzięki mojej sugestii. Trzeciego dnia Zjazdu odbył się natomiast pokaz filmu „Legiony” z 2019 roku, który przybliża historię legionów Józefa Piłsudskiego. Oba filmy wywołały sporą dyskusję zarówno na tematy historyczne, jak i obecnej kondycji polskiego kina historycznego. Również tego dnia uczestnicy wzięli udział w zwiedzaniu zamku w Tykocinie, gdzie ostatnie chwile swojego życia spędził najsłynniejszy chyba polski zdrajca, znany z kart sienkiewiczowskiego „Potopu” hetman Janusz Radziwiłł. Wycieczka zakończyła się wspólnym zdjęciem pod pomnikiem Stefana Czarnieckiego na tykocińskim rynku. Takie formy rozrywki również stanowią dobry sposób nauki i wymiany doświadczeń. Z pewnością pozwoliły na lepszą integrację grupy, której członkowie często wcześniej się nie znali.
Pożyteczny czas
Zjazd był pełny wykładów, rozmów, wymiany poglądów i zdobywania doświadczeń. Uczestniczyli w nim nasi rodacy z Litwy, Białorusi, Ukrainy, Łotwy, a nawet Kazachstanu. Wśród zaangażowanych organizacji można wymienić: Instytut Suwerennej, Fundację Młode Kresy, Stowarzyszenie Racja, oraz oczywiście Stowarzyszenie Odra-Niemen. Byli także przedstawiciele Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Białymstoku i inne osoby prywatne. W sumie kilkadziesiąt osób, których średnia wieku nie przekraczała 35 lat. Jest to szczególnie pocieszające, że w dzisiejszych czasach, są młodzi ludzie chętni do angażowania się w sprawy polskich Kresów. Jako przedstawiciel mojego stowarzyszenia cieszę się, że mogłem tak pożytecznie spędzić czas wśród ludzi, chcących rzeczywiście działać na rzecz Kresów.
Ambitne plany na przyszłość
W najbliższych dniach Podlaski MDS będzie gościł polską młodzież ze szkoły w Grodnie. Będzie to bardzo odpowiedzialne wydarzenie, lecz organizatorzy mają już doświadczenie w pracy z młodzieżą. „W sierpniu tego roku odbywał się w Tykocinie Zjazd Kresowej Młodzieży Szkolnej, gościliśmy wówczas sporą grupę młodzieży polskiej z Ukrainy, Litwy i Łotwy. Zjazd był bardzo udany, a młodzi kresowiacy bardzo zadowoleni”- mówi Patryk Szulak, przedstawiciel Instytutu Suwerennej. Plany na przyszłość są ambitne i obejmują głównie działania na rzecz najmłodszych Kresowian. Ponieważ to od ich poczucia więzi z Polską zależy zachowanie na wschodnich ziemiach polskiego ducha. Warto, aby jak najwięcej kresowych organizacji pozarządowych łączyło swoje siły w projektach takich, jak Podlaski Międzynarodowy Dom Spotkań.
