Mauzuolem króla, który przegrał bitwę, ale zdobył miejsce w historii

Władysław III Warneńczyk, król Polski i Węgier, znany ze swojej tragicznej śmierci podczas bitwy pod Warną w 1444 roku, jest postacią, której życie i dziedzictwo wzbudza zainteresowanie zarówno historyków, jak i pasjonatów historii średniowiecznej Europy. Wiele lat po swojej śmierci, młody król doczekał się należnego sobie upamiętnienia. Dlaczego jednak pomnik-mauzoleum Warneńczyka wzniesiono dopiero w 1935 r.?

Władysław Warneńczyk i jego tragiczny los

„Z Bożej Łaski król Polski, Węgier, Dalmacji, Chorwacji, Raszki, Bułgarii, Slawonii, ziemi krakowskiej, sandomierskiej, łęczyckiej, sieradzkiej, Kujaw, pan i dziedzic Pomorza i Rusi, najwyższy książę Litwy” – tak tytułował się Władysław III, najstarszy syn króla Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej¹. Władysław był młodym i ambitnym królem, który w 1443 r., po namowach papieża Eugeniusza IV, zdecydował się wyruszyć na wojnę z Turcją².

W obliczu zbliżającego się konfliktu, król Władysław zmuszony był do intensywnego zastawiania majątków królewskich i zaciągania pożyczek u wpływowych możnowładców, by zgromadzić fundusze na kampanię wojenną. W październiku 1443 roku ruszył na czele wojsk przeciwko Turkom. Początkowo towarzyszyła mu dobra passa. Pierwsze znaczące zwycięstwo odniósł 3 listopada pod Aleksinacem. Następnie, 1 grudnia 1443 roku zdobył (i przy okazji spalił) Sofię, a 12 grudnia pokonał siły tureckie pod Zlatnicą.

Mimo początkowych sukcesów, 15 grudnia nie udało się przełamać pozostałych tureckich pozycji pod Zlatnicą. Zmusiło to wojska chrześcijańskie do odwrotu w stronę Melstnicy, gdzie 24 grudnia wojska polskiego króla osiągnęły kolejne zwycięstwo. Kulminacją tej kampanii było zwycięstwo nad Turkami w wąwozie Kunowica 2 stycznia. Te wydarzenia doprowadziły do podpisania 10-letniego rozejmu w Segedynie 12 czerwca 1444 roku, na mocy którego sułtan Murad II zobowiązał się do wycofania z Serbii i przekazania Węgrom oraz Serbom 24 zamków naddunajskich³.

Jednakże, 4 sierpnia 1444 roku król Władysław zerwał rozejm, pod silnym wpływem legata papieskiego, Juliana Cesariniego, który obiecał wsparcie floty burgundzkiej i weneckiej. We wrześniu tego samego roku Władysław poprowadził na Turcję nieprzygotowaną krucjatę, złożoną z około 25 tysięcy żołnierzy węgiersko-polsko-wołoskich. We wrześniu zajął Widyń, w październiku Szumen, a 6 listopada Prowadiję. Jednak wojska tureckie, dowodzone przez sułtana Murada II, zdołały przeprawić się na europejski brzeg Bosforu – prawdopodobnie dzięki wsparciu Wenecjan lub Genueńczyków. Na wieść o tej przeprawie oraz o liczebnej przewadze Turków, Władysław próbował się wycofać, lecz jego wojska zostały zablokowane. 10 listopada 1444 roku, w bitwie pod Warną, chrześcijańska armia poniosła klęskę, a sam król Władysław zginął na polu bitwy. Według legendy, odciętą głowę króla sułtan turecki miał przechowywać zakonserwowaną w miodzie przez wiele lat jako osobliwe trofeum. Prawda jest jednak taka, że ciała króla nigdy nie odnaleziono⁴.

Czy król przeżył?

Przez lata, aż do XIX w., poległy król nazywany był Władysławem Jagiellończykiem⁵. Dopiero później dodano mu przydomek „Warneńczyk”. Stało się tak z powodu domysłów, wedle których król wcale nie zginął w bitwie pod Warną. Ciała Władysława Warneńczyka nie odnaleziono. Wydelegowano nawet weneckiego wysłannika, który miał ujrzeć zakonserwowaną głowę męską na dworze tureckiego sułtana. Według jego relacji, głowa miała włosy jasne, podczas gdy Władysław III był ciemnowłosy⁶.

Przez wieki po Europie krążyły różne legendy związane z rzekomą ucieczką Władysława III z pola bitwy – spekulowano, że przeżył i osiadł na zachodzie Europy. Jedna z ciekawszych hipotez mówiła o tym, że Władysław III pojął na Maderze jedną ze lokalnych szlachcianek, z którą doczekał się syna. Owym synem miał być… Krzysztof Kolumb⁷.

Dziś jednak historycy są zgodni, że król najprawdopodobniej faktycznie zginął w bitwie pod Warną. Właśnie dlatego po latach doczekał się przydomku „Warneńczyk”, który miał upamiętniać miejsce jego śmierci. Jeszcze dłużej, bo aż do XX w., Władysław Warneńczyk czekał na powstanie symbolicznego grobu na Wawelu (1906 r.) oraz wzniesienie własnego pomnika-mauzoleum w miejscu śmierci (1935)⁸.

Powstanie Mauzoleum Władysława III Warneńczyka

W I połowie XX. w., dzięki staraniom pułkownika Petyra Dimkowa, rozpoczęto przygotowania do utworzenia mauzoleum i muzeum Władysława Warneńczyka. To najprawdopodobniej z jego inicjatywy jeden z Tureckich kurhanów przekształcono w miejsce upamiętnienia polskiego króla⁹.  Początkowo, w 1924 r. w miejscu pola bitwy pod Warną założony został park. 11 lat później, 4 sierpnia 1935 r. bułgarski car Borys III otworzył uroczyście pomnik-mauzoleum Władysława III Warneńczyka¹⁰. W środku budowli okalającej kurhan zamieszczono kamienną replikę krakowskiego nagrobka króla, która przedstawia Władysława III w pozycji lezącej, w koronie, ze złożonymi rękami oraz Szczerbcem w dłoniach. U stóp władcy spoczywa młody lew – symbol męstwa i odwagi¹¹.

Otwarcie mauzoleum w 1935 r. nie było ostatnim działaniem bułgarskich władz. W 1964 r. (w 520 rocznicę bitwy pod Warną) oficjalnie otwarto podwoje muzeum im. Władysława Warneńczyka. Znajdują się w nim liczne eksponaty, które są darami od placówek muzealnych z Polski, Węgier, Czech oraz Serbii. Nie brakuje też artefaktów, jakie znalezione zostały przez archeologów na samym polu bitwy¹².

Mauzoleum współcześnie

Muzeum Władysława Warneńczyka znajduje się w Warnie, mieście nad Morzem Czarnym w Bułgarii, w miejscu, w którym w XV w. doszło do nieszczęśliwej dla młodego króla (w chwili śmierci miał zaledwie 20 lat) bitwy. Misją muzeum jest nie tylko przedstawienie postaci Władysława Warneńczyka, ale także ukazanie szerszego kontekstu militarnego i politycznego konfliktu między chrześcijańską Europą a rosnącą potęgą osmańską w XV wieku. W muzeum można poznać przebieg bitwy pod Warną, zrozumieć jej geopolityczne znaczenie oraz oddać hołd poległym w walce¹³.

Muzeum i pomnik Władysława III Warneńczyka otoczone są przez park o wielkości 30 akrów. Posadzono w nim liczne gatunki roślin oraz drzew, pomiędzy którymi zamieszczono mniejsze monumenty – m.in. herby krajów, które biały udział w bitwie pod Warną. Nie zabrakło także ponika Janosa Hunuadye’ego – węgierskiego bohatera narodowego, który był doradcą króla Władysława III. To właśnie jemu udało się ocalić resztę polsko-węgierskich oddziałów po klęsce pod Warną¹⁴.

Mauzoleum Władysława III Warneńczyka jest miejscem, które odwiedza co roku wielu pasjonatów historii – i to nie tylko Polaków. Choć tych oczywiście nie brakuje, jako że Bułgaria stanowi popularny kierunek urlopowy dla mieszkańców Polski. Warto wiedzieć o istnieniu tego miejsca i odwiedzić je – chociażby  przy okazji urlopowego wypoczynku w słonecznej Bułgarii.

1. Mauzoleum Władysława Warneńczyka w Warnie, portal Polonika, źródło: https://polonika.pl/polonik-tygodnia/mauzoleum-wladyslawa-warnenczyka-w-warnie. (dostęp: 15.09.2024). ↩︎
2. Tamże. ↩︎
3. Władysław III Warneńczyk, Wikipedia, wolna encyklopedia, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_III_Warne%C5%84czyk (dostęp: 15.09.2024). ↩︎
4. Tamże. ↩︎
5. Tamże. ↩︎
6. Tamże. ↩︎
7. Pomnik-Mauzoleum Władysława III Warneńczyka na polu bitwy pod Warną, Portal Klub Podrożników, źródło: https://klubpodroznikow.com/relacje/europa/235-bulgaria/3521-pomnik-mauzoleum-wladyslawa-iii-warnenczyka-na-polu-bitwy-pod-warna (dostęp: 15.09.2024). ↩︎
8. Mauzoleum Władysława Warneńczyka w Warnie… poz. cyt. ↩︎
9. Tamże. ↩︎
10. Tamże. ↩︎
11. Tamże. ↩︎
12. Pomnik-Mauzoleum Władysława III Warneńczyka na polu bitwy pod Warną… poz. cyt. ↩︎
13. Pomnik-Mauzoleum Władysława III Warneńczyka na polu bitwy pod Warną… poz. cyt. ↩︎
14. Tamże. ↩︎

Bibliografia:

• Mauzoleum Władysława Warneńczyka w Warnie, portal Polonika, źródło: https://polonika.pl/polonik-tygodnia/mauzoleum-wladyslawa-warnenczyka-w-warnie (dostęp: 15.09.2024).
• Pomnik-Mauzoleum Władysława III Warneńczyka na polu bitwy pod Warną, Portal Klub Podrożników, źródło: https://klubpodroznikow.com/relacje/europa/235-bulgaria/3521-pomnik-mauzoleum-wladyslawa-iii-warnenczyka-na-polu-bitwy-pod-warna (dostęp: 15.09.2024).
• Władysław III Warneńczyk, Wikipedia, wolna encyklopedia, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_III_Warne%C5%84czyk (dostęp: 15.09.2024).