Po zakończeniu Polish Day in Brussels 2025 oraz spotkań z polonijnymi organizacjami w Belgii, delegacja Stowarzyszenia Odra-Niemen złożyła hołd polskim żołnierzom na największym polskim cmentarzu wojskowym w tym kraju. Nekropolia w Lommel, mieście leżącym zaraz przy holenderskiej granicy, budzi emocje i skłania odwiedzających do zadumy i pochylenia się nad historią losów spoczywających tam żołnierzy.
Polscy żołnierze w Belgii
Pierwszy dzień sierpnia 1944 roku w polskiej świadomości narodowej oznacza przede wszystkim wybuch powstania warszawskiego. Jednak tego samego dnia doszło także do przerzucenia z Wielkiej Brytanii na terytorium Francji szesnastotysięcznej 1. Dywizji Pancernej pod dowództwem gen. Stanisława Maczka. Była to część wielkiej ofensywy aliantów skierowanej przeciwko Niemcom. Polacy mieli odegrać w tej operacji niemałą rolę.
Przemieszczali się systematycznie na wschód, a 6 września przekroczyli granicę Belgii. Polscy żołnierze wyzwalali od niemieckiej okupacji kolejne miejscowości. Po Belgii przyszedł czas na Holandię oraz wreszcie wkroczenie na terytorium III Rzeszy. I choć najsłynniejszym epizodem jest oswobodzenie holenderskiej Bredy, największy cmentarz dywizji znajduje się we flandryjskim Lommel, gdzie po wojnie sprowadzono szczątki polskich żołnierzy z całej Belgii.
Cmentarz w Lommel
Utworzony został w 1946 roku. Spoczywa na nim 257 żołnierzy, zarówno z 1. Dywizji Pancernej, jak i kilkudziesięciu polskich lotników. Cmentarz znajduje się zaraz przy jednej z dróg wjazdowych do miasta, dlatego jest dobrze widoczny dla przejeżdżających. Zajmuje dużą powierzchnię, ułatwiającą m.in. organizację oficjalnych uroczystości (co roku we wrześniu na pamiątkę wyzwolenia miasta). Po dwóch stronach znajdują się szeregi nagrobków w kształcie krzyży, często przepasanych biało-czerwoną wstęgą. Dwa z nagrobków mają kształt macewy z Gwiazdą Dawida, wskazującą na mojżeszowe wyznanie poległych. Nieliczne krzyże posiadają też symbole prawosławne bądź grekokatolickie.
Uwagę zwraca zdecydowanie różnorodny wiek żołnierzy – są to zarówno osiemnasto – czy dziewiętnastolatkowie, jak i mężczyźni w dojrzałym wieku. W czasie wizyty na cmentarzu wzrok szczególnie zatrzymuje się na zdjęciach umieszczonych na niektórych nagrobkach. Na jednym z krzyży syn poległego sierżanta Stanisława Zdrojewskiego umieścił tabliczkę ze wzruszającym napisem w języku polskim i niderlandzkim:
„Kocham Cię Ojcze za to, że mnie dałeś życie, a swoje złożyłeś w ofierze POLSCE na belgijskiej ziemi w 1944 roku”
Innymi żołnierzami z umieszczonymi portretami na krzyżach byli min.:
Na środku cmentarza znajduje się pomnik z wybijającym się wysokim krzyżem. Na pomniku umieszczono nazwy belgijskich miejscowości wyzwolonych przez Polaków, a także m.in. dwujęzyczny napis „ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”, uświadamiający, że walczący w zachodniej Europie Polacy mimo znacznej odległości traktowali swoją walkę jako działania na rzecz dalekiej ojczyzny. Pod napisami miejscowe organizacje umieściły kilka tablic pamiątkowych, składających hołd polskim żołnierzom. To właśnie w dużej mierze gmina Lommel (obok polskich władz), jak głosi tablica informacyjna przy wejściu na cmentarz, odpowiada za utrzymanie nekropolii. Wysoko nad grobami powiewa flaga Polski, Belgii oraz Unii Europejskiej.
Hołd i pamięć o polskich żołnierzach
Wizyta na cmentarzu w Lommel była dla członków Stowarzyszenia Odra-Niemen ważnym doświadczeniem. Towarzyszyło jej złożenie kwiatów, chwila modlitwy i zadumy, a także rozmyślania nad losem polskich żołnierzy. Miejsce to zasługuje na pielęgnowanie pamięci oraz na symboliczne odwiedziny rodaków, gdy tylko przebywają w okolicy belgijsko-holenderskiego pogranicza.
