Ślady Polaków na Alasce: historia, która trwa

Autor:Anna Kuleszewicz-Toborek

Alaska może być opisana jako królowa zimna i surowego piękna. Jest miejscem dzikim, w którym przyroda wciąż znacząco dominuje nad człowiekiem. Ale ta dzikość, wraz z zasobnością bogactw naturalnych, od wielu lat przyciąga tam osadników. Na Alasce nie zabrakło także Polaków. I choć nie stanowili oni nigdy dużej społeczności, to ich obecność była i jest zauważalna.

*Krajobraz Alaski, Park Narodowy Denali. Źródło: https://pixabay.com/pl/photos/park-narodowy-denali-alaska-niebo-1733313/*

Historia osadnictwa na Alasce

Alaska, największy stan USA, położony na północno-zachodnim krańcu kontynentu, jest znany ze swojego surowego klimatu, zapierających dech w piersiach krajobrazów i bogactwa naturalnych zasobów. Terytorium to, które dawniej należało do Rosji, zostało zakupione przez Stany Zjednoczone w 1867 roku za kwotę 7,2 miliona dolarów. Alaska stała się 49. stanem USA w 1959 roku¹.

Historia osadnictwa na Alasce jest długa i złożona. Przez tysiąclecia tereny te były zamieszkiwane przez rdzennych mieszkańców, takich jak Aleuci, Inuiti i Tlingitowie, którzy przystosowali się do surowych warunków panujących na tych ziemiach. Pierwszymi Europejczykami, którzy pojawili się na Alasce, byli Rosjanie w XVIII wieku, zakładając kolonie i rozwijając handel futrami. Po sprzedaży terytorium Stanom Zjednoczonym, Alaska stała się miejscem licznych migracji, zwłaszcza w okresie gorączki złota pod koniec XIX wieku, kiedy to tysiące poszukiwaczy fortuny przybyło na te nieznane dotąd obszary.

*Krajobraz Alaski, źródło: https://pixabay.com/pl/photos/las-narodowy-chugach-alaska-1622635/*

Pierwsi Polacy na Alasce

Według zapisków kronikarskich, pierwszym Polakiem, który postawił swoją stopę na terytorium Alaski był pochodzący z Wołynia ksiądz Ignacy Kosarzewski. Miał on dotrzeć do alaskańskich wybrzeży jeszcze w XVIII wieku razem z rosyjskimi Kozakami. Niewiele wiadomo o tym duchownym, aczkolwiek jego imieniem nazwana została jedna z osad na Alasce (Osada Kosarewski) oraz jedna z rzek (Kosarefsky River)².

Z kolei jednym z najsłynniejszych Polaków związanych z Alaską był Włodzimierz Bonawentura Krzyżanowski. Pochodził on z Wielkopolski i nawet był rodzinnie związany z niejakim… Fryderykiem Chopinem³! Los jednak rzucił go za ocean, gdzie został generałem w armii Abrahama Lincolna. Podczas swoich działań poszukiwał Polaków, pragnąć stworzyć polski oddział w Stanach Zjednoczonych. Udało mu się to i „Polish Legion” faktycznie powstał, a sam Krzyżanowski dał się poznać amerykańskim władzom jako doskonały organizator oraz przedsiębiorca. Jego zdolności na tyle przekonały Amerykanów, że zaangażowali Krzyżanowskiego w negocjacje prowadzone z Rosją w celu wykupienia Alaski. Niewielu zdaje sobie sprawę, ale to właśnie zasługą jego umiejętności było wynegocjowanie słynnej, niskiej kwoty zakupu Alaski przez Amerykanów. W ramach wdzięczności, Krzyżanowski mianowany został pierwszym amerykańskim gubernatorem nowego stanu Alaska⁴.

*Czek, którym rząd Stanów Zjednoczonych zapłacił Rosji za terytorium Alaski. Źródło: domena publiczna: https://pl.wikipedia.org/wiki/Zakup_Alaski#/media/Plik:Alaska_Purchase_(hi-res).jpg*

Mówiąc o historycznej obecności Polaków na Alasce niesposób nie wspomnieć jeszcze o utworzonej w XIX w. Rosyjsko-Amerykańskiej Kompanii Handlowej. Wielu Polaków pracowało w niej, nierzadko zajmując kierownicze stanowiska. Dyrektorami Kampanii byli Polacy: Szymon Janowicz oraz Stefan Wojewódzki – to właśnie od ich nazwisk powstały nazwy niektórych alaskańskich obszarów, jak np. Wojewodsi Island czy też Wojewodski Harbour. Innymi polskimi uczestnikami kampanii, o których warto wspomnieć byli Filip Baranowicz oraz Dionizy Zaremba. Pierwszy z nich, Filp Baranowicz, okazał się pionierem przemysłowego rozwoju rybołówstwa na Alasce (jego imie nosi niewielki port rybacki na wyspie Księcia Walii). Z kolei Zaremba był kapitanem statku i podczas swojej pracy wykonał wiele rejsów rozpoznawczych, odkrywając nowe alaskańskie obszary (m.in. rzekę Stikine)⁵.

Współczesna Polska Mniejszość na Alasce

Współczesna Polonia na Alasce nie jest zbyt duża, w dodatku jest ona rozproszona po różnych częściach stanu⁶. Według spisu ludności z 2000 r., 13 268 osób mieszkających na Alasce zadeklarowało narodowość polską⁷. W większości byli to Polacy, którzy dotarli na Alaskę w latach 80. XX w., uciekając z Polski przed widmem komunizmu⁸. Co jednak ciekawe, ostatni spis z 2017 r. wykazał liczbę już 17 000 Polaków, co oznacza, że naszych Rodaków na Alasce przybywa. Polacy stanowią łącznie około 2,1% ogółu alaskańskiej ludności⁹.

Warto zauważyć, że spis pokazuje jedynie stałych mieszkańców stanu. Nie uwzględnia on Polaków, którzy na Alaskę przybywają czasowo lub sezonowo w poszukiwaniu pracy oraz przygód. Oznacza to, że w praktyce mniejszość polska na Alasce może być większa – przynajmniej sezonowo.

Organizacje polonijne na Alasce

Ze względu na swoją specyfikę i duże rozproszenie, polska mniejszość raczej nie organizuje się w oddzielne struktury o charakterze polonijnym. Nie oznacza to jednak, że Polacy nie utrzymują więzi ze sobą nawzajem oraz swoją ojczyzną – na Alasce istnieje kilka organizacji Polonijnych. Jednym z nich jest działający od lat 70 XX w. w Anchorage Polish Club Anchorage Alaska, który jest organizacją non profit i utrzymuje się ze składek członkowskich kultywującą polską kulturę i tradycję oraz organizującą imprezy o charakterze polonijnym. Polacy uczestniczą także aktywnie w życiu lokalnego Kościoła Katolickiego¹⁰.