Szwecja kojarzy się głównie z Ikeą, klopsikami i spokojem skandynawskiej codzienności. Z lasami, jeziorami i czerwonymi domkami. Z ABBĄ, kryminałami i chłodnym powietrzem północy. Za główne skupisko Polonii w tej części Europy postrzegamy Norwegię. Jednak Szwecja jest domem dla dziesiątek tysięcy Polaków. Dzisiaj przybliżymy Państwu ich historię oraz teraźniejszość w tym nordyckim kraju.
Na początek nieco historii
Zanim zaczniemy opowiadać o historii polskiej emigracji do Szwecji powiedzmy sobie kilka słów o najnowszych danych. Polacy należą do jednej z najliczniejszych grup imigranckich w Szwecji. Według danych szwedzkiego urzędu statystycznego (SCB), na początku 2024 roku w Szwecji mieszkało ponad 96 tysięcy osób urodzonych w Polsce. Licząc osoby urodzone już w Szwecji, ale mające co najmniej jednego polskiego rodzica, mowa nawet o ponad 120–130 tysiącach osób polskiego pochodzenia.
Szwecja, nasz dawny sąsiad, już wiele wieków temu stała się domem dla licznych polskich przybyszów. Ślady obecności Polaków w tym kraju można znaleźć już w czasach średniowiecza i renesansu, choć są to raczej poszlaki, dotyczące pojedynczych przypadków. Silniejsze i trwalsze kontakty polsko-szwedzkie — które z czasem doprowadziły również do kilku wojen, w tym słynnego potopu szwedzkiego — rozpoczęły się wraz z osobą Katarzyny Jagiellonki. Córka Zygmunta I Starego i Bony Sforzy została królową Szwecji, a na świat wydała wspólnego króla Rzeczpospolitej Obojga Narodów i Szwecji – Zygmunta III Wazę.
Za pierwszych emigrantów politycznych znad Wisły, którzy trafili do Szwecji, można uznać stronników króla Stanisława Leszczyńskiego, z nim samym na czele. Monarcha postawił na niewłaściwego konia, opowiadając się po stronie Szwedów podczas wielkiej wojny północnej. Po ich klęsce w bitwie pod Połtawą w lipcu 1709 roku musiał uchodzić z kraju. Schronienie znalazł wówczas na terenie tzw. Szwedzkiego Pomorza.
Kolejną falę stanowili polscy irredentyści po powstaniach 1830 i 1863 roku. Choć skandynawskie królestwo nie należało do głównych destynacji Wielkiej Emigracji, zachowały się przekazy o Polakach, którzy po klęskach narodowych zrywów trafiali do południowych portów Szwecji w tym Uppsali i Malmö.
Polska migracja w Szwecji od 1893 roku do dziś
Po tym co wcześniej napisałem, możemy wywnioskować, że do drugiej połowy XIX wieku Polaków w Szwecji można ,,szukać ze świecą”. Sytuacja ta powoli zaczęła się zmienić w ostatniej dekadzie dziewiętnastego stulecia. Od 1893 roku polscy pracownicy sezonowi pracujący już wcześniej w Danii zaczęli również przyjeżdżać do Szwecji. Liczbę Polaków pracujących w ten sposób w tym kraju szacuje się na liczbę około 2000. Niektórzy z Naszych rodaków postanowili wówczas osiedlić się w tym kraju na stałe jednak nie mamy dokładnych danych liczbowych.
W czasie I wojny światowej do Szwecji dotarła bliżej nieokreślona liczba Polaków jednak mało kto zostawał w skandynawskim kraju na stałe. Podobnie w czasie II wojny światowej królestwo Gustawa V stało się jednym z etapów drogi na zachód. Wyjątek stanowił jednak rok 1945. Wtedy to bowiem w Szwecji znalazło się blisko 14.000 obywateli II RP z czego połowę stanowili Polacy wyznania mojżeszowego. Nasi rodacy znaleźli się w Skandynawii dzięki działaniom hrabiego Folke Bernadotte i tak zwanymi ,,białymi autobusami”. Pomimo nacisków szwedzkiej opinii publicznej pewna liczba Polaków zdecydowała się pozostać w Szwecji.
Kolejną znaczą grupą Polaków, którzy osiedlili się w Szwecji stanowiło blisko 5000 osób pochodzenia żydowskiego, które opuściły ,,Ludową” w związku z wydarzeniami z 1968 roku. Przełom nastąpił w latach 70 kiedy to Królestwo Szwecji poluzowało zasady przyznawania wiz Polakom. Od tego momentu rozpoczęła się polska emigracja zarobkowa do tego kraju. Rząd szwedzki pomógł również tysiącom Polaków szukających schronienia w czasie stanu wojennego. Wówczas do tego kraju wyjechało około 6000 osób z Polski.
Najnowsza emigracja jest związana ze zmianą ustrojową w Polsce a przede wszystkim ze wstąpieniem naszego kraju do Unii. Od tego momentu liczba Polaków w Szwecji wzrosła z 40 do nawet niespełna 100 tysięcy osób.
Stolica Szwecji i szwedzkiej Polonii
Jak to często bywa centralnym ośrodkiem życia diaspory jest stolica. I tak jest choćby w przypadku szwedzkiej Polonii. W samym Sztokholmie i regionie stołecznym (län Stockholm) mieszka około 25–30 tysięcy Polaków. Począwszy od studentów i pracowników technicznych, po rodziny osiedlone tu od dekad. Znaczną grupę stanowią migranci, którzy przybyli do Szwecji po 2004 roku. Wiele osób pracuje w branży budowlanej, medycznej gastronomicznej czy IT. Wzrasta też udział polskich studentów na szwedzkich uczelniach, głównie dzięki programom wymiany, takim jak Erasmus+, ale też indywidualnym wyjazdom na studia.
Polonia w Sztokholmie prowadzi aktywne życie społeczne. Działa tu m.in. Polska Szkoła Sobotnia im. Jana III Sobieskiego w Bromma, do której uczęszcza kilkuset uczniów. Istnieją też polskie parafie katolickie, w tym najbardziej znana przy Kungsträdgårdsgatan, która gromadzi wiernych nie tylko na msze, ale i wydarzenia integracyjne.
Kulturalnie polska społeczność organizuje koncerty, wieczory literackie, pokazy filmów, warsztaty dla dzieci i obchody narodowych rocznic (np. 3 maja, 11 listopada), a także bierze udział w szerszych inicjatywach miejskich, jak Tydzień Kultury w Sztokholmie. Towarzystwo Polaków „Ogniwo” jedno z najstarszych polskich stowarzyszeń w Szwecji, ma siedzibę właśnie w Sztokholmie. Obok niego funkcjonuje m.in. Klub Polski, harcerstwo, chóry i nieformalne grupy pomocowe, młodzieżowe i inicjatywy społeczne, często koordynowane przez media społecznościowe.
Polacy w południowej Szwecji – Malmö, Göteborg i okolice
Południe Szwecji, obejmujące regiony Skåne i Västra Götaland, jest drugim co do wielkości obszarem osadnictwa Polonii (zaraz po Sztokholmie). Według danych SCB z 2022 roku, w Västra Götaland mieszka blisko 12 000 osób urodzonych w Polsce, a w Skåne około 10 000. W samym Sztokholmie żyje z kolei ok. 26 000 Polaków.
W Malmö, stolicy Skåne, Polonia liczy 7 000–8 000 osób, co stanowi znaczący odsetek mieszkańców miasta – aż 31% ogółu mieszkańców urodziło się poza Szwecją. Polacy należą tu do najważniejszych grup imigranckich. Migracja nasiliła się po 2004 roku – nowi przybysze pracują głównie w budowlance, usługach, opiece zdrowotnej i gastronomii. Znaczna część mieszka przy granicy z Danią i dojeżdża do pracy przez most Öresund.
Göteborg, stolica regionu Västra Götaland, jest kolejnym ważnym ośrodkiem polskiej obecności: według danych z Facebooka, ok. 7 800 Polaków mieszka w samym mieście, co potwierdzają również źródła wskazujące na ok. 12 000 osób urodzonych w Polsce w całym regionie. Polonia jest tam obecna od lat – powstała parafia, szkoły, centrum integracyjne. W Göteborgu działa m.in. Polonia Center (wywodzące się ze Związku Polskich Katolików z 1985 roku), oferujące wsparcie społeczne i kulturalne, a także Polska Szkoła im. Marii Skłodowskiej‑Curie oraz zespół folklorystyczny, biblioteka i organizacje seniorów.
Życie społeczne jest tu bogate: polonijne stowarzyszenia organizują koncerty, warsztaty, zajęcia językowe, święta narodowe i festyny folklorystyczne. Ognisko „Kwiaty Polskie” w Malmö działa nieprzerwanie od lat osiemdziesiątych, promując polską kulturę poprzez organizację wydarzeń kulturalnych.
Polska społeczność na północy Szwecji – życie ponad kołem podbiegunowym
Północna Szwecja, zwana regionem Norrland, to obszar mniej zaludniony niż południe kraju, jednak Polonia jest tam obecna i aktywna. Według danych Statistiska centralbyrån (SCB) z 2023 roku, w regionie Norrbotten i Västerbotten mieszka łącznie około 3–4 tysiące osób urodzonych w Polsce, z czego największe skupiska znajdują się w miastach takich jak Umeå (ok. 1 200 osób), Luleå (ok. 800 osób), Sundsvall i Östersund.
W Umeå działa m.in. Stowarzyszenie Polaków „Piast”, które od lat 80. XX wieku organizuje wydarzenia kulturalne, lekcje języka polskiego dla dzieci i młodzieży oraz obchody świąt narodowych. W regionie funkcjonują także polskie parafie, gdzie odbywają się msze po polsku, a także nieformalne grupy wsparcia dla nowych migrantów i rodzin.
Polacy na północy często pracują w branżach związanych z przemysłem ciężkim, leśnictwem, transportem, opieką zdrowotną oraz edukacją. Region przyciąga także specjalistów, którzy podejmują zatrudnienie na uniwersytetach, w instytutach badawczych i firmach technologicznych – zwłaszcza w Umeå i Luleå, które są ważnymi ośrodkami akademickimi.
Mimo stosunkowo niewielkiej liczby, Polonia w Norrland jest silnie zintegrowana, a lokalne społeczności aktywnie podtrzymują kontakt z polską kulturą i tradycją. W miastach północnej Szwecji coraz częściej organizowane są festyny, koncerty i warsztaty, które przyciągają nie tylko Polaków, ale i Szwedów zainteresowanych Polską. W ostatnich latach pojawiły się także inicjatywy współpracy polsko-szwedzkiej w dziedzinie edukacji, ochrony środowiska i kultury, m.in. dzięki projektom unijnym i działaniom lokalnych władz wspierających różnorodność kulturową regionu.
Choć rozsiani po całym kraju – od Malmö po Luleå – Polacy w Szwecji nie zatracili swojej tożsamości. Kultura, język i pamięć historyczna są obecne w szkołach, parafiach i stowarzyszeniach. Dziś, będąc integralną częścią szwedzkiego społeczeństwa, nadal pielęgnują więź z krajem pochodzenia.
Bibliografia:
- Kołodziej J, Polacy w Szwecji | Polonia w Szwecji Wszystko, co musisz wiedzieć https://wise.com/pl/blog/polacy-w-szwecji, [dostęp na 20.07.2025].
- Polonia w Szwecji https://www.unityline.pl/blog/polonia-w-szwecji [dostęp na 20.07.2025].
- 3.https://www.scb.se/en/ [dostęp na 20.07.2025].
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Polonia_w_Szwecji [dostęp na 20.07.2025].
