Polonia Karwina – Duma Zaolzia

Polonia, piękne słowo dziś utożsamianie z naszymi rodakami za granicą. Dawniej słowo to miało na celu podkreślenie polskości wielu instytucji w tym klubów sportowych. I tak w stolicy Kraju Priwislanskiego powstała w 1911 roku Polonia Warszawa. Podobnie w 1920 roku na Górnym Śląsku założono Polonię Bytom. Kluby te są dziś w naszym kraju powszechnie znane. Mało kto wie, że na czeskim Zaolziu powstała polska drużyna PKS Polonia Karwina. Dziś przedstawiamy Państwu historię tejże drużyny.

Polonia Karwina – początki

Chociaż za oficjalną datę powstania karwińskiej Polonii uważa się 21 listopada 1920 roku, czyli po zajęciu Zaolzia przez Czechów to klub działał już w 1919 roku. W czasie trwania wojny polsko-bolszewickiej, wroga Polsce Czechosłowacja znacząco utrudniała wszelakie formy organizowania się przez Polaków, w tym i działalność klubów sportowych. W 1922 roku powstał Związek Polskich Klubów Sportowych w Czechosłowacji. Należy pamiętać, że nazwana przeze mnie Dumą Zaolzia Polonia była największym i najważniejszym polskim klubem na Zaolziu, ale zdecydowanie nie jedynym. Tylko w największym mieście regionu prócz tytułowej Polonii istniało kilka polonijnych klubów sportowych w tym Solca Karwina oraz robotnicza Siła Karwina – Dom Proletariuszy.

Polski Klub Sportowy Karwina w 1920 roku liczył już 350 członków. Z powodu braku stałej siedziby większość klubowych zebrań odbywała się pod gołym niebem. O sile klubu świadczy fakt, że w 1921 roku Polonia po raz pierwszy, jak się miało później okazać nie ostatni, wygrała lokalną ligę. Sukces ten pozwoził Polakom walczyć w ogólnokrajowych mistrzostwach. Sukces ten udało się powtórzyć w 1923 oraz w 1928 roku. Jednak nie te sukcesy, a wydarzenia z 1927 roku najwydatniej wpłynęły na działalność klubu. Wtedy to nasi rodacy zakupili podmokłe tereny leżące w okolicach wyłączonego z użytku dworca kolejowego. Wówczas wybudowano nowe boisko oraz siedzibę klubu. Wydarzenia te rozpoczęły najpiękniejszy okres w historii Dumy Zaolzia.

Złote lata trzydzieste Dumy Zaolzia

Lata 30. XX wieku były z pewnością najlepszym okresem w krótkiej historii karwińskiej Polonii. W latach 1932 oraz 1933 drużyna zdobyła tytuł mistrza Cieszyńskiej Żupy Futbolowej. O sile tej drużyny świadczy fakt, że w 1933 roku Zaolzianie pokonali w meczu towarzyskim Ruch Chorzów będący wówczas mistrzem Polski. W drużynie ze Śląska wystąpił między innymi słynny Ernest Wilimowski. Dzięki temu Polacy rywalizowali na szczeblu ogólnokrajowym. Kolejny okazał się dla klubu równie udany. Polonia dzięki rozbiciu czeskiej SK Orlova, awansowała do nowo utworzonej ligi śląsko-cieszyńskiej. Jeszcze w tym samym roku poloniści z Karwiny wzięli udział w organizowanych w Warszawie I Polonijnych Igrzyskach Sportowych. Po tym zwycięstwie karwińska Polonia w liczbie około 10 tysięcy osób zgotowała swoim pupilom gorące powitanie.

W sezonie 1934/1935 poloniści zajęli wysoką, bo 4 lokatę w wyżej wspomnianych rozgrywkach śląsko-cieszyńskich. Mecze Polonii były bardzo ważnym wydarzeniem dla miejscowych Polaków. Świadczy o tym fakt, że na meczach domowych Polonii gościło czasem aż do 5000 widzów co stanowiło ponad 10 procent ogółu mieszkańców Karwiny. Polska odwdzięczyła się klubowi, który tak dumnie reprezentował ją na czechosłowackich boiskach. Po włączeniu Zaolzia do Polski, klub z Karwiny odbył tourné po kraju. Na początku listopada 1938 roku w Łodzi Zaolzianie zmierzyli się z lokalnym Zjednoczeniem, by tydzień później (13 listopada 1938 roku) przy ul. Konwiktorskiej 6 w Warszawie zagrać ze swoją imienniczką ze stolicy. Mecz ten był częścią oficjalnych obchodów ponownego zjednoczenia Zaolzia z Rzeczypospolitą. Zmiana statusu państwowego Karwiny spowodowała, że w 1938 roku Duma Zaolzia zagrała w śląskiej a-klasie. Z powodu wybuchu wojny nie dokończyła jednak pierwszego, i jak się miało okazać jedynego, sezonu tej drużyny w polskich rozgrywkach.

Polonia Karwina – wojna i smutny koniec

Po włączeniu Zaolzia do III Rzeszy we wrześniu 1939 roku rozpoczęła się systematyczna likwidacja polskości. Karwina znalazła się w granicach Reichsgau Oberschlesien, a polska społeczność natychmiast stała się celem represji. Niemcy zamknęli wszystkie szkoły z polskim językiem nauczania, stowarzyszenia kulturalne i sportowe. Rozwiązana została także Polonia Karwina – klub będący symbolem lokalnej tożsamości narodowej. Działacze i zawodnicy padli ofiarą aresztowań, wielu trafiło do obozów, skąd już nie wróciło. Władze okupacyjne prowadziły brutalną politykę germanizacyjną – Polaków zmuszano do podpisywania Volkslisty, pod groźbą utraty pracy, wysiedlenia lub represji. Mieszkańcom zakazano używania języka polskiego w przestrzeni publicznej, a dodatkowo dzieci objęto przymusową edukacją zgodną z duchem hitlerowskich Niemiec. Lokalna inteligencja została niemal całkowicie zniszczona. Aresztowano setki nauczycieli, harcerzy, członków Macierzy Szkolnej, „Sokoła” i przedwojennych działaczy narodowych. Wielu z nich zginęło w Auschwitz, Dachau, Buchenwaldzie. Karwińska Polonia przetrwała jedynie w pamięci, rodzinnych historiach i ukrytej mowie.

PKS Polonia Karwina zreorganizował się i reaktywował w 1945 roku jako sportowy klub polskiej mniejszości na Zaolziu, skupiając około 50 aktywnych zawodników, głównie młodzież z polskich rodzin. Klub od początku brał udział w lokalnych rozgrywkach piłkarskich, rozgrywając średnio 12–15 meczów w sezonie, często rywalizując z drużynami czeskimi i niemieckimi. Pomimo ograniczonych zasobów i presji politycznej ze strony komunistycznych władz Czechosłowacji, PKS Polonia utrzymywał polską tożsamość i integrował miejscową społeczność. W 1952 roku klub został rozwiązany pod presją władz, co oznaczało koniec jego działalności jako samodzielnej organizacji. Pomimo tego, pamięć o PKS Polonia Karwina przetrwała wśród lokalnej społeczności jako symbol polskości i sportowej pasji na Zaolziu.

Bibliografia:

1. Cholewa R., PKS „Polonia” Karwina – piłkarska duma Zaolzia, https://kc-cieszyn.pl/pks-polonia-karwina-pilkarska-duma-zaolzia/ [dostęp na 17.06.2025].
2. Trzaska R., Zapomniany klub – Polonia Karwina, https://myslpolska.info/2021/08/27/zapomniany-klub-polonia-karwina/ [dostęp na 17.06.2025].