Polak w służbie Albanii, czyli kim był Stanisław Zuber

Gdy mowa o Polakach, którzy budowali nowoczesne państwa na mapie Europy, niewielu wspomina o jednym z ciekawszych bohaterów tamtych czasów – Stanisławie Zuberze. Choć jego nazwisko nie jest szeroko znane, jego wkład w kształtowanie się nowoczesnej Albanii jest nie do przecenienia.

Stanisław Zuber, polski geolog urodzony we Lwowie, poświęcił swoje zawodowe życie badaniu i rozwijaniu geologii surowcowej w Albanii. Odkrył i rozwinął albańskie złoża ropy naftowej, przyczyniając się do rozwoju przemysłu w kraju. Jego życie zakończyło się tragiczną śmiercią w wyniku tortur zadanych mu w Tiranie, zaś jego wkład w rozwój Albanii został doceniony pośmiertnie.

Włochy, Albania – w poszukiwaniu swojego miejsca na Ziemi

Stanisław Zuber urodził się 14 listopada 1883 r. we Lwowie w rodzinie z geologicznymi tradycjami. Naukę rozpoczął w swoim rodzinnym mieście, a kontynuował w Krakowie, gdzie już jako student zyskał uznanie za swoje pierwsze prace naukowe. Los chciał, że I wojna światowa zmieniła kierunek jego życia. W 1915 r. został wywieziony do Rosji, gdzie w Baku – dzięki wpływom ojca – rozpoczął karierę geologa poszukującego złóż ropy naftowej.

W latach dwudziestych XX wieku los rzucił go do Włoch, gdzie jego ekspercka wiedza i profesjonalizm szybko zostały zauważone i docenione. W wieku czterdziestu lat Zuber poświęcił się pracy w Albanii, która stała się polem do jego największych naukowych dokonań. Przez lata, jako główny geolog spółki AIPA, kierował badaniami nad złożami albańskiej ropy naftowej, gazu ziemnego, asfaltu naturalnego oraz minerałów rudonośnych. To on, przez swoje pionierskie prace geologiczne, wyznaczył drogę dla rozwoju dwóch głównych ośrodków przemysłu naftowego w Albanii: Kuçovej oraz Patos.

Albańskie przeznaczenie

Pod koniec XIX wieku, kiedy Albania z trudem usiłowała wyrazić swoje aspiracje niepodległościowe, na jej ziemi pojawił się człowiek, który miał stać się jednym ze współtwórców jej infrastruktury i modernizacji. Stał się on niestrudzonym inżynierem dążącym do przemiany Albanii w nowoczesne państwo.

Zuber eksplorował Albanię, tworząc mapy tektoniczne, geologiczne i mapy minerałów. Jego udział w kształtowaniu wiedzy geologicznej o Albanii, szczególnie docenia się za sprawą ogromnej liczby publikacji naukowych i map, które przygotował. Zmapował zasoby naturalne kraju, wskazał na miejsca, gdzie w przyszłości mogły powstać kopalnie rud metali, które rzeczywiście zostały uruchomione.

Jednak historia Stanisława Zubera nabrała tragicznych barw w 1947 r. Jego zaangażowanie w prace geologiczne w Albanii, które jeszcze w 1946 r. było uznawane za działalność na rzecz rozwoju kraju, rok później otrzymało zupełnie inne znaczenie. W czerwcu 1947 r. został aresztowany przez władze komunistyczne, oskarżony o kolaborację, sabotaż oraz szpiegostwo. Po miesiącach tortur, 18 października 1947 r. Stanisław Zuber zmarł w tirańskim więzieniu. W pełni rehabilitowany przez albańskie władze dopiero po upadku reżimu komunistycznego, w 1991 r.

Stanisław Zuber doceniony po śmierci…

Zuber został uhonorowany włoskim Krzyżem Komandorskim Orderu Korony oraz albańskim Medalem „Męczennikowi za Demokrację”. Jego wkład w rozwój Albanii został doceniony tak w kraju, którym się zaopiekował, jak i międzynarodowo. W 2011 r. w Kuçovej, gdzie żył i pracował, odsłonięto popiersie Polaka, dla upamiętnienia jego osiągnięć naukowych oraz dramatycznych losów. Wszystko to, czego dokonał w służbie geologii i Albanii, przetrwało próbę czasu i świadczy o tym, że nauka nie zna granic, a jej służebnicy często płacą za swoje pasje najwyższą cenę.