Na wzgórzu w pobliżu wsi Berezowka, rejon Ocnitsa w północnej Mołdawii w miejscu śmierci polskiego dowódcy hetmana Stanisława Żółkiewskiego, wzniesiono pomnik, który stoi do dziś.
Pierwszy pomnik Żółkiewskiemu został zbudowany w XVII wieku który ufundowała jego żona, Regina z Herburtów. Bezpośrednim wykonawcą jej woli był syn hetmana Jan, który wystawił go pod osłoną własnej chorągwi pancernej. Miał on na to cichą zgodę hospodara mołdawskiego oraz dowódców tureckich garnizonów, stacjonujących wzdłuż linii Dniestru. Pomnik zbudowali kamieniarze z Mohylowa. Stał na niewielkim kopcu, pod którym pochowano prochy poległych w bitwie pod Cecorej. Była to czworościenna kamienna kolumna. Pomnik w tej formie istniał do drugiej połowy XIX wieku i był pamiątką śmierci hetmana Stanisława Żółkiewskiego w 1620 roku. Przytwierdzono do niego tablicę, na której wymieniono zasługi hetmana w służbie ojczyzny z cytatem: „Quam dulce et decorum est pro patria mori”/„Jakże słodko i zaszczytnie jest umrzeć za Ojczyznę” . Przetrwał on w tym miejscu prawie 240 lat. Był szanowany przez Turków i Mołdawian, a także przez Rosjan. Padł ofiarą barbarzyńcy w 1868 roku.
Pomnik został zniszczony w 1868 roku przez poszukiwaczy skarbów z okolicznych wsi i odrestaurowany w latach 1908-1912 Zabytek przetrwał do dziś, lecz z powodu braku zabezpieczeń w kolejnych latach popadał w ruinę. W 2003 roku decyzją Senatu RP został odnowiony i wniesiony ponownie. Współczesny pomnik to obelisk o wysokości 8,45 m, zwieńczona kutym krzyżem o wysokości 1,40 m, który stoi na kopcu o średnicy 20 m i wysokości 2 m. Obecnie na pomniku zamontowana jest płyta łacińska z 1912 r. oraz płyta w języku polskim i rumuńskim.
Fot. E. Usova
