W barwnym świecie przedświątecznych rytuałów jarmarki zajmują wyjątkowe miejsce. Ich historia sięga XIV wieku. Przy czym średniowieczne targi niewiele miały wspólnego ze współczesnymi komercyjnymi jarmarkami. Mieszkańcy miast zaopatrywali się na nich w produkty spożywcze oraz przedmioty użytkowe na Boże Narodzenie i nadchodzącą zimę. W okresie adwentu rzeźnicy i wytwórcy serów oferowali na targach bogaty asortyment własnych produktów .Wszystko po to, by zaopatrzyć ludność w wiktuałyi przygotować na ciężki zimowy czas. Prawo do prezentowania własnych wyrobów mieli również rzemieślnicy m.in. plecionkarze, kaletnicy, rymarze, szewcy, a z czasem także wytwórcy zabawek. Również cukiernicy proponowali swoje słodkie produkty, a wędrowni grajkowie zapewniali oprawę muzyczną. I tak to się właśnie zaczęło — z praktycznych zwyczajów zrodziła się piękna – choć obecnie może zbyt komercyjna – tradycja.
Pierwsze przedświąteczne jarmarki w krajach niemieckojęzycznych odbywały się – jak wspomniano – w XIV wieku. Najwcześniej w archiwalnych dokumentach odnotowany został jarmark w Budziszynie – Bautzener Wenzelsmarkt , który odbył się w 1384 roku . Natomiast słynny w świecie Dresdner Striezelmarkt po raz pierwszy zorganizowano w 1434 roku.
W 2024 roku , w dniach 29 listopada – 22 grudnia, możemy uczestniczyć w 641. edycji jarmarku bożonarodzeniowego w Budziszynie na Łużycach. Bautzener Wenzelsmarkt albo po serbołużycku Budyske Wjacławske wiki ma niepowtarzalny klimat. Można się na nim zaopatrzyć w rozmaite produkty spożywcze, słodkości, prezenty dla bliskich, ale także zjeść ciepłą kiełbaskę czy napić się grzanego wina. Wszystko to w świątecznej scenerii na głównym placu miasta pięknie udekorowanym i zjawiskowo oświetlonym.
Obecnie jarmarki bożonarodzeniowe odbywają się również w wielu polskich miastach. Za najpiękniejszy uchodzi jarmark w Gdańsku, a największy jest podobno ten we Wrocławiu.
Będąc na Łużycach warto odwiedzić również niewielkie miasteczko Herrnhut. Stąd pochodzi gwiazda, która rozświetla bożonarodzeniowe jarmarki i dziś popularna jest zarówno w Niemczech jak i na całym świecie.
Historia Herrnhut związana jest z uchodźcami religijnymi z Moraw, którzy tu się osiedlili. Bracia czescy stworzyli w XV wieku jeden z pierwszych kościołów protestanckich na terenie Czech. Powoływali się na czeskiego reformatora religijnego Jana Husa. Podstawowym fundamentem ich wiary była Biblia. Pod naciskiem kontrreformacji część braci czeskich musiała opuścić swe siedziby i szukać nowego miejsca do życia. W pierwszej połowie XVIII wieku emigranci z Moraw przybyli na Łużyce gdzie znaleźli schronienie w majątku hrabiego von Zinzensdorf. Z pomocą tego protektora utworzyli wspólnotę braci morawskich. Uważali oni, że chroni ich Boża opieka (stąd pochodzenie nazwy Herrnhut – „Obhut des Herrn Jesu”). Hojny gest hrabiego, który zapisał wspólnocie swój majątek, sprawił że w kolejnych latach Herrnhut rozwijało się bardzo dynamicznie. W drugiej połowie XVIII wieku powstały tam pierwsze manufaktury przekształcone później w fabryki. Z czasem Herrnhut stało się znaczącym ośrodkiem handlu w tej części Niemiec. Wspólnota braci zaangażowana była, zgodnie z wyznawanymi zasadami, w działalność społeczną i edukacyjną. Powstawały stowarzyszenia wspierające chorych i potrzebujących oraz szkoły. Prowadzono również szeroką działalność misyjną.
Najbardziej znanym produktem z Herrnhut są gwiazdy bożonarodzeniowe, zapalane na całym świecie w pierwszą niedzielę adwentu. Świecą się w domach i budynkach użyteczności publicznej, na ulicach i w witrynach sklepów. Historia ich powstania pozostaje mało znana. W 1821 roku w Niesky nieopodal Görlitz w internacie dla chłopców prowadzonym przez wspólnotę braci z Herrnhut świętowano 50 -lecie istnienia placówki. Prawdopodobnie już wówczas gwiazda z papieru i kartonu ozdobiła wejście do internatu. Nieznany z nazwiska wychowawca wpadł na niecodzienny pomysł, by w sposób przystępny przybliżyć uczniom geometrię. Polecił zrobić z wyciętych z papieru i tektury trójkątów gwiazdę. Potem uczniowie wykonywali je w swoich domach w celach dekoracyjnych.
Około 1900 roku rozpoczęto produkcję gwiazdy w jednej z manufaktur w Herrnhut. Jej właściciel, księgarz i sprzedawca instrumentów muzycznych, Pieter Henrik Verbeek, wynalazł stabilny sposób produkcji gwiazdy. Użył do tego stelaża z systemem szyn, do których mocowano papierowe elementy. Pierwsze gwiazdy sprzedawał w swojej księgarni. Ramiona wykonywano w kilku kolorach, które można było łączyć na wiele sposobów. Proponowano dwie wielkości – 56 cm i 80 cm. Dodatkowo można było zamówić żeliwne uchwyty do powieszenia ozdoby. W następnych latach Verbeek doskonalił swój produkt. W 1925 roku zgłosił konstrukcję gwiazdy do urzędu patentowego. Stworzenie trwałej konstrukcji umożliwiło lepsze przechowywanie gwiazd oraz ich bezpieczny transport. Szybko stały się one znane nie tylko w Niemczech, ale także na świecie. W 1925 roku powstał zakład Stern-Gesellschaft GmbH Herrnhut . Po 25 latach , w 1950 roku, został on upaństwowiony, co nie wpłynęło dobrze na jego funkcjonowanie. Po zjednoczeniu Niemiec produkcja gwiazd w Herrnhut ponownie zaczęła się szybko rozwijać. Dziś jest to jeden z ważniejszych pracodawców w miasteczku oraz wielka atrakcja turystyczna bowiem święta Bożego Narodzenia trwają tam 365 dni w roku.
