Kontrola NIK ws. repatriacji z Kazachstanu wykazała szereg nieprawidłowości. Na repatriację tylko w Kazachstanie czeka ponad 15 tysięcy osób, ale przy bieżącym tempie działania polskiej administracji cały proces potrwa nawet 22 lata. Aktualnie rocznie do kraju sprowadzamy stamtąd 684 Polaków.
MSWiA i brak pieniędzy
NIK zwróciła uwagę na nierzetelne realizowanie zadań przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), które odpowiada za proces repatriacji. Mimo rosnących potrzeb, resort nie podejmował inicjatyw mających na celu zwiększenie budżetu na ten cel. Co więcej, środki te systematycznie malały – w 2023 roku były o 27% niższe niż w 2018 roku.
Z powodu niedoborów finansowych nie utworzono nowych ośrodków adaptacyjnych, a istniejące placówki w Pułtusku i Środzie Wielkopolskiej nie mogły działać w pełnym zakresie. W efekcie niektórym repatriantom oraz ich rodzinom nie wypłacano na czas jednorazowej pomocy finansowej na zagospodarowanie oraz codzienne utrzymanie. Na koniec 2023 roku zaległości te wyniosły prawie 0,5 mln zł.
Brak współpracy między resortami
W realizacji repatriacji nie wspierało również odpowiednio Ministerstwo Spraw Zagranicznych (MSZ), które powinno wspomagać MSWiA w tej procedurze. Polskie placówki konsularne w Kazachstanie były niedostatecznie przygotowane kadrowo i organizacyjnie, co wydłużało czas oczekiwania na decyzje. W skrajnych przypadkach, ze względu na opóźnienia w przesyłaniu dokumentów pocztą dyplomatyczną, procedury były blokowane nawet przez 356 dni.
NIK podkreśla także niedostateczną współpracę między MSWiA a MSZ, co skutkowało dalszymi opóźnieniami i ograniczonym dostępem do konsulatów. Od 2017 roku udało się sprowadzić do Polski zaledwie od 9% do 25% oczekujących. W latach 2024-2026 planowane środki w wysokości 137 mln zł mają pozwolić na powrót około 1600 osób, co stanowi jedynie 19,5% wszystkich zainteresowanych.
Nie ma gdzie położyć ludzi
Kolejnym problemem wskazanym przez NIK był brak wystarczającej liczby miejsc w ośrodkach adaptacyjnych. Dwa funkcjonujące ośrodki mogły jednorazowo przyjąć około 250 osób, co było niewystarczające wobec dużego zapotrzebowania. Z powodu ograniczeń budżetowych placówki te były okresowo zamykane.
Rekomendacje NIK
NIK zaleca podjęcie następujących działań:
Dla MSWiA: zwiększenie budżetu na repatriację i poprawę organizacji procesu.
Dla Pełnomocnika Rządu ds. Repatriacji: przyznawanie miejsc w ośrodkach w terminie do trzech lat od zakwalifikowania do repatriacji oraz terminowe wypłacanie pomocy finansowej.
Dla MSZ: zapewnienie skutecznego nadzoru nad konsulatami oraz usprawnienie przesyłania dokumentacji.
Dla Ambasady RP w Kazachstanie: przestrzeganie przepisów dotyczących terminowości wydawania decyzji repatriacyjnych.
