Historia i współczesność polskiej społeczności na antypodach

Nowa Zelandia to jeden z krajów położonych najdalej od Polski. Na zielonych wyspach nie brakuje jednak Polaków.  I co ciekawe – nasi Rodacy styczność z Nową Zelandią mieli już wieki temu. Jakie są historyczne ślady obecności Polaków w Nowej Zelandii i kim są Ci, którzy mieszkają tam obecnie?

Historia Polaków w Nowej Zelandii

Obecność Polaków w Nowej Zelandii najczęściej kojarzyć się może z okresem XIX i XX w. Tymczasem, nasi rodacy po raz pierwszy mieli styczność z nowozelandzkimi ziemiami już w XVIII wieku. Dwaj botanicy pochodzenia polskiego, Johann (Jan) oraz jego syn Georg (Jerzy) Foresterowie towarzyszyli bowiem kapitanowi Jamesowi Cookowi na pokładzie okrętu H. M. S. Resolution (1772-1775) podczas jego drugiej podróży dookoła świata¹. Podczas tego rejsu załoga dotarła właśnie do brzegów Nowej Zelandii. Był to pierwszy raz, gdy stopa Polaka stanęła na nowozelandzkiej ziemi.

Długo nie trzeba było czekać na początki polskiej emigracji do tych oddalonych od Europy ziem. Pierwsi Polacy już w XIX wieku zdecydowali się wyruszyć w długą podróż w nieznane w poszukiwaniu lepszego życia (warto mieć świadomość jak wyczerpującą podróż przez morza i oceany musieli wówczas odbyć). Pierwsza większa grupa polskich osadników dotarła do wybrzeży Nowej Zelandii na pokładzie statku Friedeburg, który przybył z Hamburga do Lyttelton 30 sierpnia 1872 r. Polacy osiedlili się wówczas w okolicy miejscowości Christchurch. Pracowali tam nad osuszaniem nieużytków i przystosowywaniem ziem pod pola uprawne.

Kolejna grupa Polaków dotarła do Nowej Zelandii niespełna pół roku później na pokładzie statku Palmerston. Zacumował on w Port Chalmers 6 grudnia 1872 r. Większość Polaków z tej grupy osiedliła się w okolicach Otago (nieopodal Dunedin) oraz w Taranaki na Wyspie Północnej (głownie w Inglewood)².

Lata międzywojenne i II wojna światowa

Nawiązanie relacji dyplomatycznych pomiędzy niepodległą Rzeczpospolitą a Nową Zelandią nastąpiło w latach 30. Wybuch II wojny światowej nie przeszkodził w dalszym rozwijaniu relacji pomiędzy polskim Rządem na Uchodźstwie a Nową Zelandą. We wrześniu 1940 r., z inicjatywy Ministra Spraw Zagranicznych Rządu na Uchodźstwie, rozpoczęto działania mające na celu utworzenie polskich konsulatów w Australii i Nowej Zelandii. Polska placówka w Wellington została otwarta w 1941 r. – konsulem generalnym został wówczas mianowany Dr Kazimierz Wodzicki³.

Nowa Zelandia, jako jeden z krajów alianckich, zaoferowała schronienie wielu Polakom, którzy przeżyli obozy pracy, wygnanie na Syberię oraz brutalne doświadczenia wojenne. Do najbardziej znanego epizodu związanego z polską emigracją do Nowej Zelandii należy przyjazd sierot syberyjskich w 1944 roku. Była to grupa ponad 700 polskich dzieci, które po dramatycznych przejściach na Syberii i w Kazachstanie zostały przetransportowane przez Iran do Nowej Zelandii, gdzie znaleziono im schronienie w obozie w Pahiatua. Dzieci z Pahiatua, jak ich później nazwano, przybyły pod opieką polskich nauczycieli i opiekunów, a ich przybycie było możliwe dzięki wsparciu ówczesnego premiera Nowej Zelandii, Petera Frasera⁴.

Nowa Zelandia zaoferowała sierotom schronienie i opiekę, jednocześnie pozwalając im na zachowanie polskiej tożsamości, naukę języka ojczystego i poznawanie polskiej kultury. Dzieci z Pahiatua do dziś są symbolem historii polskiej emigracji do Nowej Zelandii, a ich potomkowie stanowią istotną część polonijnej społeczności⁵.

Polonia w Nowej Zelandii współcześnie

Polska społeczność w Nowej Zelandii nadal rośnie i rozwija się – szacuje się, że obecnie na nowozelandzkich wyspach zamieszkuje około 4000 osób narodowości polskiej⁶. Współczesna Polonia różni się od wcześniejszych grup emigrantów. Polacy, którzy przybyli do Nowej Zelandii w ostatnich dziesięcioleciach, to często ludzie wykształceni, którzy decydują się na wyjazd ze względów ekonomicznych, zawodowych lub edukacyjnych. Wielu z nich przyjeżdża jako specjaliści, pracownicy branży IT, inżynierowie, nauczyciele, a także przedsiębiorcy, którzy przyczyniają się do rozwoju lokalnej gospodarki. Warto wspomnieć, że w Nowej Zelandii obowiązuje system wizowy, który umożliwia osobom z określonymi kwalifikacjami łatwiejsze osiedlenie się i pracę.

Obecnie największe skupiska Polaków w Nowej Zelandii znajdują się w Auckland, Wellington i Christchurch. Auckland, jako największe miasto kraju, jest szczególnie popularne ze względu na rozwój gospodarczy, liczne możliwości zatrudnienia oraz klimat. Wellington, stolica Nowej Zelandii, przyciąga Polaków ze względu na rozbudowaną administrację publiczną i sektor usług, a także stosunkowo przystępny rynek nieruchomości. Christchurch, położone na Wyspie Południowej, jest kolejnym miastem, które przyciąga polskich emigrantów, zwłaszcza specjalistów budowlanych i inżynierów, co związane jest z odbudową miasta po trzęsieniu ziemi z 2011 roku.

Polonia w życiu kulturalnym Nowej Zelandii

Polska społeczność w Nowej Zelandii pielęgnuje swoją kulturę i tradycje poprzez organizację różnorodnych wydarzeń kulturalnych. Działają tu polskie stowarzyszenia, kluby, a także polskie parafie. W Auckland istnieje Stowarzyszenie Polonii Nowozelandzkiej, które organizuje spotkania, festiwale, warsztaty i koncerty. Co roku odbywają się wydarzenia, takie jak polskie dożynki, Dzień Niepodległości, czy święta Bożego Narodzenia, które są okazją do spotkań w polonijnym gronie.

W Wellington działa Polska Szkoła Sobotnia, gdzie dzieci polskich emigrantów uczą się języka polskiego, historii i kultury. Szkoły polonijne pełnią ważną rolę w kształtowaniu tożsamości młodszych pokoleń, umożliwiając im poznawanie polskich korzeni i zachowanie języka ojczystego.

W Christchurch działa także klub polonijny oraz polska parafia, która organizuje spotkania modlitewne, wspólne uroczystości religijne i wydarzenia związane z ważnymi datami w polskim kalendarzu. Dla wielu Polaków w Nowej Zelandii przynależność do tych stowarzyszeń jest nie tylko okazją do pielęgnowania tradycji, ale również wsparciem w adaptacji do życia na antypodach.

W Nowel Zelandii działają następujące polskie organizacje:

• Stowarzyszenie Polaków w Wellington⁷;
• Stowarzyszenie Polaków w Auckland⁸;
• Stowarzyszenie Polaków w Christchurch⁹;
• POGOS: Polish Heritage of Otago & Southland Charitable Trust (Dunedin)¹⁰;
• Polsko-nowozelandzkie Stowarzyszenie Biznesu POLANZ¹¹;
• Fundacja Between the Waters: Polish Legacy in New Zealand Charitable Trust¹².

 

Miejsca pamięci i polskie ślady w Nowej Zelandii

W Nowej Zelandii istnieje kilka miejsc, które upamiętniają obecność i historię Polaków. Najważniejszym z nich jest pomnik Dzieci z Pahiatua, znajdujący się na terenie dawnego obozu, gdzie polskie sieroty znalazły swój pierwszy nowozelandzki dom. W Wellington znajduje się Ambasada RP, która wspiera polską społeczność, promuje polską kulturę i wzmacnia relacje między Polską a Nową Zelandią.

Innym ciekawym miejscem jest Dom Polski w Wellington, gdzie odbywają się wydarzenia kulturalne, wystawy oraz spotkania dla członków polskiej społeczności. W Auckland, w Muzeum Wojskowym, znajduje się natomiast ekspozycja poświęcona historii polskich żołnierzy, którzy walczyli u boku aliantów, a także polskich emigrantów przybyłych po II wojnie światowej.

Polacy a nowozelandzkie społeczeństwo

Polacy mieszkający w Nowej Zelandii są dobrze zintegrowani z lokalnym społeczeństwem. Znani są ze swojej pracowitości, kreatywności i przedsiębiorczości. Wielu z nich angażuje się w działalność społeczną i charytatywną, przyczyniając się do rozwoju lokalnych społeczności. Na przykład w czasie pandemii COVID-19 polska społeczność w Nowej Zelandii wspierała lokalne inicjatywy, takie jak zbiórki żywności i pomoc dla osób starszych.

Polacy, podobnie jak inne mniejszości etniczne w Nowej Zelandii, przyczyniają się do tworzenia wielokulturowego krajobrazu kraju. W lokalnych szkołach i ośrodkach kultury organizowane są dni wielokulturowe, podczas których Polacy prezentują swoją kuchnię, taniec, muzykę i sztukę. W ten sposób budują pozytywny wizerunek polskiej kultury, pokazując Nowozelandczykom bogactwo swoich tradycji.

Historia Polaków w Nowej Zelandii sięga wielu pokoleń i pokazuje, jak różnorodne były motywy wyjazdu na odległe antypody. Od XIX-wiecznych pionierów, przez sieroty z Pahiatua, aż po współczesnych specjalistów – każdy z nich wnosi coś unikalnego do polskiej społeczności na drugim końcu świata. Polacy na stałe wpisali się w nowozelandzki krajobraz kulturowy, tworząc silną i dynamiczną diasporę, która pielęgnuje swoje tradycje, jednocześnie aktywnie uczestnicząc w życiu społecznym kraju.

Obecność polskiej społeczności w Nowej Zelandii to nie tylko historia emigracji, ale i opowieść o sile, przetrwaniu i adaptacji w nowym środowisku. Dzięki swojej wytrwałości, Polacy zdołali zachować tożsamość narodową, jednocześnie wnosząc cenny wkład w różnorodność i bogactwo kulturowe Nowej Zelandii.

1. Nowa Zelandia, Serwis Rzeczpospolitej Polskiej, źródło: https://www.gov.pl/web/nowazelandia/relacje-dwustronne (dostęp: 30.10.2024). ↩︎
2. Tamże. ↩︎
3. Tamże. ↩︎
4. M. Bodo, Siedemset polskich dzieci trafiło do Nowej Zelandii w 1944 r. Słów kilka o odtajnieniu tej sprawy w 2024 r., Portal Ponad Granicami, źródło: https://ponadgranicami.org/siedemset-polskich-dzieci-trafilo-do-nowej-zelandii-w-1944-r-slow-kilka-o-odtajnieniu-tej-sprawy-w-2024-r/ (dostęp: 31.10.2024). ↩︎
5. Tamże. ↩︎
6. Polacy w Nowej Zelandii, Portal Polonia.org., źródło: https://www.polonia.org/polacy-na-swiecie/polacy-w-nowej-zelandii (dostęp: 31.10.2024). ↩︎
7. The Polish Association in New Zealand, źródło: http://www.polishcommunity.org.nz/ (dostęp: 31.10.2024). ↩︎
8. The Auckland Polish Association, źródło: https://poloniaauckland.co.nz/ (dostęp: 31.10.2024). ↩︎
9. Polish Association Christchurch, źródło: https://www.polonia.org.nz/ (31.10.2024). ↩︎
10. Poles Down South, źródło: Polish Heritage of Otago & Southland Charitable Trust, POHOS, is based in Dunedin, New Zealand (31.10.2024). ↩︎
11. POLANZ: Polish New Zealand Business Association, źródło: https://polanz.nz/ (dostęp: 31.10.2024). ↩︎
12. Between The Waters – Polish Legacy in New Zealand, źródło: https://www.facebook.com/polishlegacynewzealand/ (dostęp: 31.10.2024). ↩︎

Bibliografia:

• Between The Waters – Polish Legacy in New Zealand, źródło: https://www.facebook.com/polishlegacynewzealand/ (dostęp: 31.10.2024).
• Bodo M., Siedemset polskich dzieci trafiło do Nowej Zelandii w 1944 r. Słów kilka o odtajnieniu tej sprawy w 2024 r., Portal Ponad Granicami, źródło: https://ponadgranicami.org/siedemset-polskich-dzieci-trafilo-do-nowej-zelandii-w-1944-r-slow-kilka-o-odtajnieniu-tej-sprawy-w-2024-r/ (dostęp: 31.10.2024).
• Nowa Zelandia, Serwis Rzeczpospolitej Polskiej, źródło: https://www.gov.pl/web/nowazelandia/relacje-dwustronne (dostęp: 30.10.2024).
• Polacy w Nowej Zelandii, Portal Polonia.org., źródło: https://www.polonia.org/polacy-na-swiecie/polacy-w-nowej-zelandii (dostęp: 31.10.2024).
• POLANZ: Polish New Zealand Business Association, źródło: https://polanz.nz/ (dostęp: 31.10.2024).
• Poles Down South, źródło: Polish Heritage of Otago & Southland Charitable Trust, POHOS, is based in Dunedin, New Zealand (31.10.2024).
• Polish Association Christchurg, źródło: https://www.polonia.org.nz/ (31.10.2024).
• The Auckland Polish Association, źródło: https://poloniaauckland.co.nz/ (dostęp: 31.10.2024).
• The Polish Association in New Zealand, źródło: http://www.polishcommunity.org.nz/ (dostęp: 31.10.2024).