Kim był chłopak z prowincjonalnego Sieradza, który zdobył światowe salony fryzjerskie i strzygł największe gwiazdy swojej epoki? Jego wizje zmieniały modę, a życie balansowało między sztuką, sukcesem i skandalem. Choć podróżował po całym świecie, nigdy nie zapomniał o Polsce. Historia Antoniego Cierplikowskiego to opowieść o talencie, odwadze i cenie marzeń.
Kilka słów o młodości
Przyszły „cesarz fryzjerów” przyszedł na świat w Sieradzu, w Wigilię Bożego Narodzenia 1884 roku. Był najmłodszym z pięciorga dzieci Antoniego – szewca – oraz krawcowej Joanny z domu Majchrzak. O jego dzieciństwie wiemy niewiele. Wiadomo natomiast, że już od najmłodszych lat przebywał u krewnych w Łodzi. To właśnie tam – w „polskim Manchesterze” – rozpoczął naukę fryzjerstwa w zakładzie swojego wuja, Pawła Lewandowskiego.
Istnieją dwie sprzeczne wersje dotyczące wieku, w którym podjął naukę zawodu: według jednej miał wówczas jedenaście lat, według drugiej – czternaście. Tak czy inaczej młody i ambitny sieradzanin nie zagrzał zbyt długo miejsca w „mieście włókniarzy”. Rzucając dawne życie, a zabierając ze sobą pasję, zaangażowanie i miłość do strzyżenia, Antoni w 1901 roku postanowił wyjechać do Paryża, by tam sprawdzić się jako fryzjer. To, co wydarzyło się później, przerosło jego najśmielsze oczekiwania.
Cierplikowski – pierwsze lata na Zachodzie
Jak już wspomniano, siedemnastoletni Antoni znalazł się w Paryżu. Początki nie były jednak łatwe – młody Polak nie od razu odnalazł zatrudnienie w wyuczonym zawodzie. Do 1903 roku jego „drugim domem” stała się piwniczka, w której mieścił się zakład produkujący peruki z naturalnych włosów. Szansa pojawiła się w dniu św. Katarzyny tego samego roku. Z powodu ogromnego obłożenia klientów pozwolono wówczas Cierplikowskiemu samodzielnie zająć się stylizacją fryzur kobiet licznie odwiedzających salon. Antoni spisał się znakomicie. Paryżanki zaczęły pytać o „tego młodego Rosjanina, Antone’a”, a on sam szybko zyskał sympatię aktorek, artystek i kurtyzan.
W 1905 roku Cierplikowski wyjechał do Wielkiej Brytanii, by uczyć się języka angielskiego. To właśnie tam poznał swoją przyszłą żonę, Marie Berthe Astier. Według najbardziej wiarygodnych źródeł para zawarła związek małżeński 24 stycznia 1909 roku w Londynie. W kwietniu tego samego roku na świat przyszedł ich syn, który jednak zmarł po niespełna miesiącu życia. W obliczu tej tragedii młode małżeństwo zdecydowało się powrócić do Paryża.
Po powrocie do stolicy Francji Polak rzucił się w wir pracy. Antoni pracował wówczas po 10, a czasem i 12 godzin dziennie. Przełom w karierze fryzjerskiej naszego rodaka przyszedł szybko bo jeszcze w 1909 roku. Wtedy to jedną z klientek Antoniego została znana aktorka Eve Lavalliere. Potrzebowała odmłodzenia do roli nastoletniej bohaterki i to właśnie Antoni zaproponował skrócenie długich włosów, nadając głowie lżejszy, smuklejszy kształt. Tak powstała słynna fryzura „na chłopczycę”, którą promował wspólnie z Coco Chanel i która szybko przyniosła mu międzynarodową sławę. Cierplikowski wierzył, że obcięcie włosów pomaga kobietom poczuć się pewniej i uwolnić od kompleksów.
Zakład przy 5 Rue Cambon
Już w 1910 roku Antoni Cierplikowski otworzył swój premierowy zakład fryzjerski, zdobywając pierwszych klientów i stopniowo budując renomę wśród paryskiej elity. Po kilku latach sukcesów przeniósł działalność do prestiżowej lokalizacji przy 5 Rue Cambon, gdzie jego innowacyjne podejście do fryzjerstwa zrewolucjonizowało świat mody i pielęgnacji włosów.
Salon Antoine’a, otwarty w 1912 roku, szybko przyciągnął uwagę paryskiej elity. Był pierwszym w Europie, który wprowadził obowiązkowe mycie włosów przed każdą usługą, a także jako pierwszy zastosował elektryczne suszarki do włosów. Wnętrza, zaprojektowane przez Sarę Lipską, utrzymane były w stylu boudoir z elementami art déco, a na ścianach wisiały dzieła młodych artystów, takich jak Picasso czy Modigliani, których Antoine wspierał finansowo.
Salon stał się miejscem spotkań artystycznej i towarzyskiej elity Paryża. Wśród jego stałych klientek znalazły się Coco Chanel, Sarah Bernhardt, Greta Garbo i Josephine Baker. Antoine, poza działalnością fryzjerską, angażował się w teatr i film, projektując peruki i kostiumy dla takich artystów jak Cécile Sorel, Mistinguett, Alexandre Sakharoff, Pola Negri, Marlene Dietrich czy Brigitte Helm. Współpracował także z Ballets Russes i angażował się w działalność artystyczną w Polsce, m.in. z Teatrem Polskim w Warszawie.
Za Wielką Wodą
W 1924 roku Antoni Cierplikowski, znany już w Europie jako Antoine de Paris, zdecydował się podbić Amerykę i otworzył w Nowym Jorku swój pierwszy salon przy prestiżowej Piątej Alei. Jego innowacyjne podejście do fryzjerstwa, znane z paryskiego salonu, szybko zdobyło uznanie nowojorskiej elity. Antoine przyciągał klientki nie tylko z powodu wyjątkowych umiejętności, lecz także dzięki wyczuciu stylu, elegancji i indywidualnemu podejściu do każdej kobiety. Jego salon stał się miejscem spotkań aktorek, artystów, arystokratek i prominentnych przedstawicieli amerykańskiego świata mody.
W latach 30. Antoine kontynuował rozwój swojej kariery, wprowadzając w Stanach Zjednoczonych nowoczesne techniki fryzjerskie i propagując modne cięcia, w tym słynną fryzurę „na chłopczycę”, która zdobyła międzynarodową sławę. Jego działalność obejmowała również teatr i film – projektował peruki i stylizacje dla produkcji amerykańskich i europejskich. W 1937 roku Cierplikowski został zaproszony do udziału w koronacji króla Jerzego VI w Londynie. Powierzono mu wówczas nadzór nad pracą 400 fryzjerów, zajmujących się przygotowaniem fryzur kobiet arystokracji i rodziny królewskiej. To wydarzenie nie tylko ugruntowało jego międzynarodową reputację, lecz także wzmocniło prestiż jego nowojorskiego salonu.
Przez kolejne lata Antoine nieustannie rozwijał swoją markę w Stanach Zjednoczonych, utrzymując kontakty z klientkami w Europie i wciąż wprowadzając innowacje w technikach strzyżenia, pielęgnacji włosów i stylizacji. Jego wpływ na fryzjerstwo w USA był ogromny. Cierplikowski nie tylko kształtował trendy, lecz także podnosił standardy całego zawodu, stając się prawdziwym ambasadorem europejskiej elegancji i finezji w Nowym Świecie.
Powrót do Francji
W 1947 roku Antoni Cierplikowski wrócił do Francji po latach pobytu w Stanach Zjednoczonych. Był już wtedy postacią legendarną – nazwisko Antoine de Paris znały gwiazdy Hollywood, arystokracja i koronowane głowy. Francja, podnosząca się po wojennej traumie, pragnęła odzyskać dawną pozycję stolicy mody. Antoine, ze swoim doświadczeniem i światowym autorytetem, świetnie wpisał się w tę potrzebę.
Na nowo otworzył salon przy Rue Cambon, który szybko odzyskał renomę. Jako pierwszy lansował obowiązkowe mycie włosów, stosował elektryczne suszarki i odważne rozwiązania w strzyżeniu – asymetrię, platynowe rozjaśnienia czy fryzury podkreślające indywidualny styl. Współpracował z największymi domami mody: Coco Chanel, Christianem Diorem i Jacques’em Fath’em, tworząc fryzury do pokazów haute couture.
W latach 50. uchodził już nie tylko za fryzjera, lecz artystę i wizjonera. Jego salon był czymś więcej niż miejscem usług – przypominał towarzyski i artystyczny klub, w którym spotykali się malarze, projektanci, aktorzy i politycy. Antoine wspierał też młodych twórców, kupował ich dzieła i wystawiał je w swoich wnętrzach.
Choć cieszył się uznaniem i światowym sukcesem, coraz silniej odczuwał tęsknotę za ojczyzną. W listach pisał, że chciałby jeszcze coś zrobić dla Polski. Ta myśl, dojrzewająca przez lata, ostatecznie doprowadziła go do decyzji o powrocie nad Wartę w latach 60.
Powrót do Polski
Na początku lat 60. Antoine de Paris zdecydował się na krok, który dla wielu był zaskoczeniem – powrót do ojczyzny. Światowej sławy fryzjer, który podbił Paryż, Londyn i Nowy Jork, wybrał na miejsce swojego życia rodzinny Sieradz. Było to miasto, w którym przyszedł na świat, a do którego teraz – po dekadach pełnych sukcesów – wrócił jakby do korzeni.
W Sieradzu zamieszkał w willi zwanej „Pałacykiem Cierplikowskiego”. Choć formalnie przeszedł już na emeryturę, nigdy całkowicie nie porzucił swojej pasji. Nadal strzygł i doradzał – nie tylko wielkim damom, ale też zwykłym mieszkankom miasta, które przychodziły do niego z ciekawości albo z szacunkiem dla legendy. Jego obecność w małym mieście stała się sensacją, a mieszkańcy traktowali go jak symbol łączący prowincję z wielkim światem.
Antoine utrzymywał kontakty z dawnymi przyjaciółmi ze świata sztuki i mody, jednak coraz bardziej cenił sobie spokój i prostotę życia. Zajmował się ogrodem, dużo spacerował, a zarazem chętnie wspominał swoją burzliwą karierę. Bywał ekscentryczny – chodził po ulicach w barwnych strojach, czasem nosił kwiaty we włosach – ale mieszkańcy Sieradza przyzwyczaili się do jego oryginalności i darzyli go sympatią.
Zmarł 5 lipca 1976 roku w Sieradzu, pozostawiając po sobie legendę człowieka, który nadał nowy kształt kobiecej modzie XX wieku. Dla świata pozostał Antoine de Paris, dla sieradzan – ich słynny ziomek, który nigdy nie zapomniał, skąd pochodzi.
Bibliografia:
- Łysiak M., „Polak był nazywany ‘królem fryzjerów’. Strzygł Edith Piaf i Coco Chanel”, [https://www.national-geographic.pl/historia/polak-byl-nazywany-krolem-fryzjerow-strzygl-edith-piaf-i-coco-chanel] dostęp na: 02.10.2025.
- „Cierplikowski” (Archiwum strony sieradz.gad.pl) – dostęp przez Internet Archive, wersja z 7 października 2007 r. [https://web.archive.org/web/20071007225145/http://www.sieradz.gad.pl/miasto/cierplikowski.html] dostęp na: 02.10.2025.
